Het merendeel van de Nederlandse kippen heeft een laagje strooisel om in te scharrelen. Maar in die laag zit ook veel mest en dat zorgt voor problemen. Uit mest die op de grond ligt, komt ammoniak vrij. Daarnaast levert het scharrelen nog een ander probleem op: fijnstof. Dat komt in de lucht terecht, binnen en buiten de stal. Fijnstof is schadelijk voor de gezondheid van kippen en mensen. De uitstoot ervan moet in 2030 flink omlaag zijn volgens de afspraken van de pluimveesector met de overheid en volgens Europese richtlijnen voor luchtkwaliteit.
Onderzoekers Bram Bos en Ellen Van Weeghel van Wageningen Livestock Research denken dat het ook anders kan. Zij bedachten een plan dat uit twee delen bestaat: de mestschuifel en het stofbadhuis. Het idee van de schuifel is dat mest in een dikke laag houtsnippers uitdroogt en uiteenvalt dankzij de scharrelende kippen. De kleine deeltjes mest zakken tussen de snippers in plaats van als fijnstof de lucht in te gaan. Een grote, ondiepe bak vangt de mest op door onder de snippers door te schuiven. De bak werkt als een zeef, waar de grove snippers niet doorheen kunnen. Alleen de mestdeeltjes vallen erin.
Bij de proefboerderij werd duidelijk hoeveel mest de schuifel opvangt: bijna honderd procent. Het blijft nog even spannend hoeveel fijnstofreductie de mestschuifel uiteindelijk oplevert. „Van al het fijnstof in een kippenstal is zo’n negentig procent afkomstig van mest. We weten ook dat dit vrijwel alleen ontstaat bij het scharrelen. Als je dus bijna alle mest in het scharrelgebied afvangt, verwacht ik zeker tachtig procent reductie van fijnstof”, zegt Bos.
De laag grove snippers is weliswaar perfect voor het scharrelen, maar juist onhandig bij het uitoefenen van ander natuurlijk gedrag van de kip. Die houdt namelijk op zijn tijd ook van een stofbad. Daarvoor hebben ze geen grove snippers, maar juist fijn materiaal nodig. Daarom zijn Van Weeghel en Bos met het idee voor een stofbadhuis gekomen. Het stofbadhuis is een aparte ruimte, weg van het scharrelgebied, waar de kippen een stofbad kunnen nemen. Doordat het stofbadhuis zich in een aparte ruimte bevindt verspreidt de fijnstof niet.
In een eerste test bleek het stofbadhuis al snel razend populair onder de kippen. Het is dringen geblazen. „We hebben beelden waarop te zien is dat het hele badhuis vol met kippen zit", vertelt Van Weeghel. „Ze willen té graag." Analyse van alle beelden met kunstmatige intelligentie volgt nog. Daaruit moet onder andere duidelijk worden hoe vaak kippen een stofbad nemen en hoe lang ze dat doen. „We willen precies weten wat de kip graag doet en daar het systeem op aanpassen. Tegelijk nemen we eisen voor milieu en gezondheid mee. Het stof mag bijvoorbeeld niet mee naar buiten komen. Daarom is het een afgesloten huisje."
Met de komst van de mestschuifel denken Bos en Van Weeghel dat een badhuis – deel twee van hun plan – aanslaat. Ook stofbaden veroorzaakt namelijk stof in de lucht en met een stofbadhuis blijft dat op één plek. In een stal met mestschuifel en stofbadhuis kunnen kippen dan scharrelen in grof substraat en stofbaden in een dikke laag fijn substraat.
De volgende stap is om de mestschuifel en het stofbadhuis klaar te maken voor een experiment van een jaar bij een pluimveehouder. Daarin komen de behoeften van kip en pluimveehouder bij elkaar, want ook voor de pluimveehouder moet het systeem werkbaar zijn.
Als het aan Van Weeghel en Bos ligt, is elke kip straks gehuisvest in een stal met aparte plekken om te slapen, te stofbaden en te scharrelen. Dat past bij een dierwaardig bestaan, waar het demissionaire kabinet-Rutte IV naar streeft op basis van een advies van de Raad voor Dieraangelegenheden, en geïnspireerd door een voorstel van de Partij voor de Dieren. Wat de mestschuifel betreft, denkt Van Weeghel overigens al weer verder vooruit. „Als je daar bijvoorbeeld een bak op zet die eetbare dingen onder het substraat achterlaat voor de kippen, dan hebben ze pas echt wat te scharrelen in het strooisel. Daar is dit gedrag natuurlijk voor bedoeld. Naast het zoeken wil de kip iets lekkers vinden om te eten", zegt ze in het magazine van Wageningen University & Research.
Wageningen Livestock Research maakte onderstaande video van haar nieuwe stalontwerp.
Groeide op een vleeskuikenbedrijf in het Achterhoekse Vragender op. Schrijft sinds augustus 2013 voor Pluimveeweb.nl, vakblad Pluimveeweb, Pigbusiness.nl, vakblad Pig Business en de regionale agrarische vakbladen van Agrio.
Beeld: Wageningen Livestock Research
Bron: Wageningen Livestock Research