Nieuw stikstofrapport 'munitie' in rechtbank voor boeren en overheid
De Nieuwe Denktank (DND) bestaat uit vrijwilligers die zich vastbijten in het stikstofbeleid. In de werkgroep zitten juristen, ambtenaren en andere juridische professionals. Vorig jaar schreven ze een rapport over wat er in Nederland mis is met het stikstofbeleid en in april van dit jaar zochten ze een PAS-melder voor legalisatie, waarbij wordt ingezet op de onzekerheid rondom rekenprogramma Aerius.
Voor het tweede vervolgrapport dat woensdag is uitgekomen, heeft DND onderzocht of het mogelijk is om in Nederland met een drempelwaarde te werken die in Duitsland en Denemarken ook wordt gehanteerd. Deze landen zijn door de makers gekozen omdat zij te maken hebben met dezelfde stikstofoverbelasting op Natura 2000-gebieden als Nederland.
Afkapgrens
Een soortgelijke drempelwaarde hanteren is mogelijk, vertelt Quinten Pluymaekers, die samen met Marinus den Hartogh de maker is van het 56-pagina tellende rapport. De Raad van State oordeelde in april dat het berekenen van de stikstofneerslag tot een grens van 25 kilometer via het rekenmodel Aerius aanvaardbaar is.
DND ziet deze afkapgrens op 25 kilometer als een vorm van een drempelwaarde en daarom is volgens de onderzoekers alternatief beleid mogelijk, zolang er deugdelijke onderbouwing aan ten grondslag ligt. Pluymaekers: „Deze uitspraak toont aan dat een stikstofmodel niet veel kan zeggen over waar stikstof neerkomt als dat verder dan 25 kilometer is en dat je dus geen beleid mag baseren op modellen. Hoe hoog die drempelwaarde precies moet zijn, is uiteindelijk een keuze die aan de politiek is, zolang die keuze maar binnen deze wetenschappelijk te verantwoorden bandbreedte blijft.”
Het rapport bevat volgens de makers de nodige juridische onderbouwing en sluit aan bij rechtspraak van het Europese Hof van Justitie, de Duitse rechtspraak en de Nederlandse Raad van State. Ook is het rapport voorgelegd aan (bestuursrechtelijke) juristen, advocaten en hoogleraren.
Expertoordeel
Daarnaast heeft Arthur Petersen als onafhankelijke deskundige een expertoordeel geschreven. Petersen is hoogleraar aan het University College London, gepromoveerd in onder andere de atmosferische fysica en chemie en lid van de Europese Academie van Wetenschappen. Hij was voorheen onder andere werkzaam bij het RIVM, Chief Scientist bij het Planbureau voor de Leefomgeving en hoogleraar Wetenschap en milieubeleid aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Hij is duidelijk over het gebruik van een drempelwaarde. 'In de context van depositiemodellering van individuele bronnen ligt de wetenschappelijk geaccepteerde grens waaronder resultaten onvoldoende betrouwbaar zijn, tussen ongeveer 1 en 35 mol/ha/jaar. Rekenresultaten lager dan 1–35 mol/ha/jaar zijn wetenschappelijk gezien onvoldoende betrouwbaar voor gebruik in besluitvorming (de modelsystematiek is dan niet doelgeschikt). Theoretische en empirische overwegingen, de overeenstemming met andere modellen en peer consensus laten geen beleidsruimte toe – vanwege schijnzekerheid – om wetenschappelijk stikstofdeposities van individuele bronnen te berekenen en daar effecten aan toe te dichten waar de depositie lager is dan 1–35 mol/ha/jaar. De huidige beoordelingsdrempel in Nederland van 0,005 mol/ha/jaar kan daarom wetenschappelijk, juridisch en beleidsmatig geen stand houden.'
De redactie van Agrio sprak de maker van het rapport Quinten Pluymaekers en stelde hem enkele vragen:
Een drempelwaarde voor stikstof is al meerdere malen afgeschoten bij de rechter. Waarom zou uw plan wel werken?
„De Raad van State zegt niet of een drempelwaarde wel of niet mag, maar toetst of zo’n drempelwaarde wetenschappelijk aanvaardbaar is en voldoende is onderbouwd. Bij zaken uit het verleden was dat niet het geval. De recente uitspraak van de hoogste rechter maakt duidelijk dat een drempelwaarde wel mogelijk is. Wij hebben die uitspraak bestudeerd en in ons rapport precies dezelfde onderbouwing en redenering aangehouden als de RvS. Dit is ook in de lijn met de Duitse benadering over hoe we om moeten gaan met modeluitkomsten. Als ons rapport in een rechtszaak gebruikt gaat worden door bijvoorbeeld een PAS-melder, dan verwachten we dat deze drempelwaarde wel standhoudt. Het gevolg is dat deze veehouder dan geholpen is en dat de vergunningverlening dan weer op gang gebracht kan worden.”
In het rapport verwijst u naar Duitsland. Dat is een minder dichtbevolkt land dan Nederland met grotere natuurgebieden en minder activiteiten eromheen die stikstof produceren. Deze argumenten worden door experts in de pers genoemd als argument om wél met een drempelwaarde te kunnen werken. Hoe ziet u dat?
„Er is geen enkele reden om dat aan te nemen, want dat zijn ook niet de redenen die ten grondslag liggen aan de drempelwaarde in Duitsland. Bij de Duitsers gaat het over de onnauwkeurigheden in de relatie tussen een modeluitkomst en wat het effect op de natuur is. Een voorbeeld. In Duitsland zie je over het algemeen dat ze een veel hogere drempelwaarde van 21 mol per hectare per jaar hanteren, ook als het net als in Nederland slecht met de beschermde natuur gaat. In sommige deelstaten wil de decentrale overheid zelfs een lagere drempelwaarde hanteren, maar dan worden ze teruggefloten door de rechter met als argument dat er geen besluiten genomen mogen worden op basis van modeluitkomsten die niets zeggen. Dat is nog nooit in de Nederlandse media geweest.”
En dat effect hoopt DND ook te bereiken met dit rapport?
„Het doel is dat ons rapport zo snel mogelijk in een procedure bij de Raad van State aan bod komt, zodat er zo snel mogelijk zekerheid is of zo’n drempelwaarde juridisch standhoudt, of dat er nog extra onderbouwing nodig is. Je wilt immers ook niet dat er een systeem wordt opgebouwd waarbij aan de hand van ons rapport met een drempelwaarde vergunningen worden verleend, waarna die alsnog door de Raad van State vernietigd worden.”
Jullie hebben een paar maanden geleden een oproep gedaan voor PAS-melders om zich te melden voor het voeren van een rechtszaak tegen een milieuclub. Hoe zit het daarmee?
„We hebben aanmeldingen gehad van boeren, maar die allemaal niet in een concrete situatie dat er daadwerkelijk gehandhaafd gaat worden. Ze willen zich daarom niet actief verzetten omdat ze doodsbang zijn om in het vizier van Johan Vollenbroek te komen. We hebben daardoor momenteel geen zaak. Als mensen zich geroepen voelen, dan kunnen ze zich bij ons melden.”
„Een andere weg die loopt, is via de provincies zelf. Het college van Gedeputeerde Staten zijn in rechtszaken bezig om handhaving bij PAS-melders te voorkomen. Provincies moeten dan bij de rechter aantonen dat ze er alles aan hebben gedaan om handhaving te voorkomen of om de stikstofuitstoot van een PAS-melder te compenseren, zoals ze in Overijssel met het bemestingsverbod hebben gedaan. Wij zijn in gesprek met provincies om ze een andere weg aan te reiken, namelijk dat er helemaal geen sprake is van een overtreding. Daar moet wel politieke wil en lef voor zijn. We hebben goede hoop.”
En stel dat jullie rapport wordt gebruikt in een zaak en het komt voor de rechter en de boer of overheid verliest...
„Dan kijken we goed naar de uitspraak om te kijken wat er aan de onderbouwing verbeterd moet worden.”
Bij de presentatie van het vorige rapport was Pieter Omtzigt aanwezig in Nieuwspoort. Mede-auteur Marinus den Hartogh, staat op de kieslijst van Nieuw Sociaal Contract. In hoeverre is DND gelieerd aan de partij van Omtzigt?
„We zijn een onafhankelijke organisatie. Onze mensen zijn afkomstig uit verschillende politieke stromingen. Wel is het zo dat Omtzigt ontvankelijk is voor zulke rapporten omdat hij ook van mening is dat we van dit onwetenschappelijke gebruik van modeluitkomsten af moeten. Maar BBB vindt dat bijvoorbeeld ook. We praten met alle partijen, zowel landelijk als in de provincies. We zijn niet gelieerd aan NSC.”
