Soja heeft toekomst in Vlaanderen door bacteriële coating

De onderzoeksinstellingen Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB) en het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) ontwikkelden bacteriële coatings waarmee sojazaden behandeld kunnen worden zodat ze beter kunnen groeien in Vlaanderen. Om te testen of die coating ook effectief leidt tot de gewenste symbiose tussen plant en bacterie, en stikstofhoudende knolletjes (nodules) rond de wortels vormt, startten VIB en ILVO eerder dit jaar vergelijkende veldproeven op.

De telling en gewichtsbepaling van de knolletjes, en de evaluatie van de planten in elk van de sojavelden (kleur, peulvorming, groeikracht) stemt de onderzoekers optimistisch. Het ziet ernaar uit dat de lokaal aangepaste bodembacteriën effectief tot meer en betere gewasopbrengst zullen kunnen leiden.

Bacteriële coatings

De inspanningen van de deelnemers van het burgerwetenschapsproject werpen in de meest letterlijke zin hun vruchten af. De sojaplanten die met de nieuwe bacteriële coatings werden behandeld, tonen betere resultaten dan de soja die geen bacteriële ‘steun’ meekreeg. Naast een groenere bladkleur bevatten de wortels van de planten duidelijk meer stikstofnodules in de vorm van wortelknolletjes. Die nodules zijn belangrijk, want ze tonen aan dat de bacteriële coating voor een betere wisselwerking tussen de sojaplanten en de bodem zorgt. Zo slaagt de plant er immers in om stikstof op te nemen.

Een essentiële voorwaarde om soja met voldoende opbrengst en een hoog eiwitgehalte te telen. „Die nodules zijn bijzonder belangrijk voor ons onderzoek”, zegt Joke Pannecoucque, Sojaexpert bij ILVO. „Ze tonen de doeltreffendheid van de nieuwe bacteriële coating aan, want ze zijn een duidelijke indicatie dat de sojaplantjes stikstof uit de bodem en lucht halen. Dat betekent dat de gewassen minder meststoffen nodig hebben om tot een goede gewasopbrengst te leiden.”

Wortelknolletjes bij soja

Dat deze veldproef meteen tot positieve resultaten leidt, benadrukt het belang van burgerparticipatie in wetenschappelijk onderzoek. „Bovendien toont dit onderzoek dat bacteriën die van nature voorkomen in Vlaamse bodems met soja kunnen samenwerken om voldoende stikstof uit de lucht te benutten en een goede opbrengst te garanderen”, zegt Joke Pannecoucque. „Een belangrijke stap vooruit in de Vlaamse Eiwitstrategie 2030, waar men streeft naar meer plantaardige eiwitconsumptie en -productie.”

Cruciaal

Volgens Sofie Bekaert, Manager van het Grand Challenges Programma bij VIB, zijn de positieve resultaten te danken aan de vele deelnemers. „Bij aanvang van het ‘Soja in 1000 tuinen’ project waren we overtuigd dat directe burgerparticipatie cruciaal was in onze wetenschappelijke zoektocht naar sojateelt in Vlaanderen.

Directe interactie met relevante belanghebbenden is een absolute meerwaarde om onderzoek in de juiste richting te sturen. Dat we vandaag positieve resultaten zien in onze veldproeven bij ILVO is in bijzondere mate te danken aan de 1.154 deelnemers die het project van bij het begin hebben gedragen. Citizen science werkt, daar zijn we inmiddels rotsvast van overtuigd.”

Geen eindpunt

De positieve resultaten van de veldproeven zijn allesbehalve het eindpunt van het ‘Soja in 1000 tuinen’ project. Verder onderzoek moet nu uitwijzen hoe de nieuwe coatings Vlaamse landbouwers kunnen helpen aan sojateelt te doen. Zo zullen VIB en ILVO op basis van de huidige resultaten en verdere analyses uitzoeken welke nutriënten en bodemeigenschappen belangrijk zijn om tot nog betere resultaten te komen.

De finale resultaten van het ‘Soja in 1000 tuinen’ project zullen op 11 december 2023 worden toegelicht tijdens een slotevenement met alle deelnemers, partnerinstellingen en andere belanghebbenden.

Start project

In maart 2021 lanceerde VIB samen met toenmalig Minister van Innovatie en Landbouw Hilde Crevits een oproep aan de Vlaming om in de eigen tuin soja te telen. Die oproep kaderde in een project van VIB, samen met partners UGent, KU Leuven en ILVO, om bacteriën die van nature voorkomen in Vlaamse bodems en die goed samenwerken met sojaplanten in onze contreien te vinden.

Deelnemers werden gevraagd om een vierkante meter van hun tuin op te offeren om soja te planten. Met succes, want het project wist meer dan 1000 deelnemers (inclusief landbouwers) op de been te krijgen, waardoor VIB en ILVO samen bacteriën konden identificeren die noodzakelijk zijn om kwalitatief aan sojateelt te doen.

Tevreden minister

Jo Brouns, Vlaams minister van Economie, Innovatie, Werk, Sociale economie en Landbouw, is onder de indruk van het hele project „Eerst en vooral is het sterk dat ILVO en VIB samenwerken en de expertise bundelen om innovatieve doorbraken te realiseren voor de sojateelt, een belangrijk aspect voor onze duurzame eiwittransitie. Daarnaast is het ook sterk dat ze dit hebben gedaan via het ‘Soja in 1000 tuinen’ project, waar dat we samen een heus burgerwetenschap-experiment hebben uitgevoerd.

Dankzij de vele burgers en landbouwers die één vierkante meter van hun tuin of land ter beschikking hebben gegeven, kon dit onderzoeksproject een enorme sprong voorwaarts maken. Het bracht zo ook wetenschap letterlijk in de huiskamer van de Vlaming, wat ook op het vlak van STEM een groot succes is.”