Remkes: boeren niet opzadelen met investeringen voor alleen oplossen stikstofprobleem

Namens de natuurorganisaties schoven onder andere Federatie Particulier Grondbezit, Greenpeace, Landschappen NL, Mobilisation for the Environment (MOB), Natuurmonumenten, Vogelbescherming Nederland en Werkgroep Behoud de Peel aan. Minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) en Rob Jetten (Energie en Klimaat) waren de afgevaardigden namens het kabinet.

„Het gesprek voldeed aan mijn bedoeling om scherper ingekleurd te krijgen waar alle partijen in dit debat precies staan", zei Remkes na afloop van het overleg in het provinciehuis in Den Bosch. De gespreksleider spreekt van een 'zinvolle exercitie': Het is hem duidelijk geworden dat er naast een vertrouwenscrisis bij een groot deel van de natuurorganisaties sprake is van een 'natuurcrisis', waar een oplossing voor moet komen.

Volgens de bemiddelaar benadrukten de deelnemers ook dat het niet alleen gaat om stikstof, maar dat er meer vraagstukken zijn. „We moeten in Nederland niet de fout maken om boeren nu aanzienlijke investeringen te laten plegen voor de oplossing van het stikstofprobleem als ze misschien over een jaar of vier, vijf weer met heel andere opgaven geconfronteerd worden."

Ook naar industrie en luchtvaart kijken

De natuurorganisaties zijn van mening dat het kabinet niet alleen naar de boeren moet kijken, maar ook naar het verkeer, de luchtvaart en de industrie, zo vatte Remkes het na afloop samen. Ook Schiphol en de fabrieken moeten reductie leveren.

Klimaatminister Rob Jetten reageert daarop: „We hebben het over de integrale aanpak gehad. We willen ervoor zorgen dat we nu in één keer alle klimaat- en milieuproblemen proberen aan te pakken. De milieuorganisaties hebben goede richtlijnen gegeven en drukten ons op het hart om ook naar industrie en luchtvaart te kijken. Dat deden we natuurlijk al."

Reactie Natuurmonumenten

Natuurmonumenten noemt de intenties na het gesprek goed. De zorgen zijn echter nog niet weg, laat directeur Teo Warms weten in een reactie. „Ik ben naar dit gesprek gekomen om tegen de Ministers Van der Wal, Jetten en de heer Remkes te zeggen dat aan de doelen niet geschaafd moet worden. We moeten juist sneller aan de slag om de stikstofuitstoot te verminderen. Nu vertragen schaadt de natuur alleen maar meer, en maakt de opgave voor herstel groter. De komende tijd zal ik daarom blijven benadrukken dat het van het grootste belang is dat het nu liggende beleid snel wordt uitgevoerd."

Daarnaast geeft hij aan dat het beeld van een agrarische sector die niets wil, niet klopt. „Wij zijn buren van veel boeren en we horen heel veel boeren die gewoon aan de slag willen. Zaak is wel dat zij goed worden ondersteund, want zo’n transitie is niet gemakkelijk. Wij zeggen daarom: pak snel piekbelasters aan, niet alleen in de agrarische sector maar juist ook daar buiten. Dat geeft ook in vergunningverlening ruimte. En pak het stikstofprobleem samen met opgaven voor schoon water, klimaat en schone lucht. Zodat je niet over een paar jaar in een nieuw juridisch geschil belandt."

Maatregelen

Voorafgaand aan het gesprek boden natuurorganisaties een brief aan met daarin hun belangrijkste punten. In het document gaan de partijen vooral in op de maatregelen voor boeren zoals 'Het intrekken van vergunningen van piekbelasters in en nabij overbelaste Natura 2000-gebieden, op basis van een ruimhartige vergoeding, indien uit de specifieke situatie blijkt dat er geen mogelijkheid meer is tot het maken van de benodigde omslag', en 'Het zo snel mogelijk openstellen van (aanvullende) instrumenten voor de landbouw t.b.v. extensivering, omschakeling of beëindiging'. Wat ze zelf gaan doen om de natuur in goede staat te houden, is niet duidelijk. Het woord 'natuurbeheer' komt slechts één keer voor in het zeven pagina tellende document.

De organisaties hopen dat het kabinet met het document aan de slag gaat.

Reactie Greenpeace

Directeur Andy Palmen van Greenpeace blikt terug: „Het was een goed gesprek, maar ik maak mij toch nog veel zorgen want ik vind de urgentie echt ontbreken. De transitie van de landbouw gaat te langzaam. Er worden te weinig andere partijen gevraagd om mee te doen. Denk daarbij aan de industrie, Tata Steel en Schiphol. Er moet echt nog een schep bovenop en er moet zeker geen afzwakking van de doelen komen, wat de boeren graag willen. We kunnen ze op andere manieren tegemoet komen, zoals in de samenwerking bij de uitvoering. Maar, de doelen staan als een huis. Anders gaat Greenpeace naar de rechter."

Reactie Federatie Particulier Grondbezit (FPG)

De Federatie Particulier Grondbezit (FPG) roept het kabinet op om allereerst de grote vertrouwenscrisis die er is tussen overheden en landbouw, aan te pakken. Daarvoor moeten de stikstofplannen terug naar de tekentafel, die boodschap gaf FPG mee aan Johan Remkes.

De voorzitter van FPG, Roel Robbertsen vindt dat er een verandering nodig is van de ‘bestuurscultuur’. „Dus niet langer een departement en kabinet dat met de luiken dicht binnenshuis plannen smeedt, die deze vervolgens als onontkoombaar presenteert en daarna hemel en aarde beweegt om deze overeind te houden. Ga in plaats daarvan zowel landelijk als in de regio, in het kader van de gebiedsgerichte aanpak, intensief overleg voeren met de vertegenwoordigers van de landbouw, particuliere eigenaren én de natuursector. Doe dat op basis van vertrouwen en gelijkwaardigheid. Kortom maak ons allemaal probleemeigenaar van de opgave om de natuur te versterken en het platteland vitaal te houden". Hij benadrukt dat daarvoor niet kan worden vastgehouden aan de stikstofplannen die al op tafel liggen.

Het vertrekpunt moeten de eisen zijn die de Europese Vogel- en habitatrichtlijnen stellen, aldus Robbertsen. Nederland geeft daaraan invulling door het wettelijk vastleggen van stikstofdeposities op natuurgebieden. Robbertsen: „Dat is niet wat Europa van ons verlangt. Zij verlangt dat de zogeheten staat van instandhouding verbetert in die gebieden waar dat nodig is. Dat heeft het kabinet vertaald naar stikstof door kritische depositiewaarden en wettelijk vastgelegde stikstofdepositiedoelen. Daar kunnen ondernemers zoals onze leden met grond rondom natuurgebieden niets mee en is vooral voer voor juristen. Wat we nodig hebben is een integrale kijk. De kwaliteit van de natuur hangt af van veel factoren waarvan stikstof er één is. Spreek vervolgens ondernemers aan, zet het ondernemerschap centraal en help hen om te sturen op factoren waarop zij wel invloed hebben, zoals op de emissies van stikstof en de kwaliteit van water."

Biologische boeren ontzien

De natuurorganisaties zijn van mening dat boeren die al biologisch en natuurinclusief bezig zijn, niet door de stikstofmaatregelen getroffen mogen worden en juist hulp verdienen. Minister Christianne van der Wal van Natuur en Stikstof liet na het gesprek weten dat ze gaat kijken hoe biologische boeren ontzien kunnen worden bij de stikstofaanpak. Dit gaat ze de komende tijd onderzoeken.

Meer gesprekken

Het gesprek met de natuurorganisaties was de eerste van een week met meer gesprekken. Zo zit Remkes woensdag met bedrijven en donderdag met de ketenpartijen en de banken om tafel. Volgende week maandag is het laatste gesprek met de provincies en gemeenten. Daarna zal hij enkele aanbevelingen doen.

Remkes verwacht dat het lastig zal worden om alle partijen nader tot elkaar te brengen. „Mijn opdracht is om het allemaal in kaart te brengen en verschillende perspectieven in beeld te brengen", zei hij. Hij sluit het daarnaast niet uit dat hij ook met enkele inhoudelijke aanbevelingen zal doen.