Column: Remkes; Kwartiermaker of Stormram?

Hij had op zijn minst na moeten gaan hoe de andere partijen over zijn kandidatuur dachten. Dan had ie misschien een rol kunnen krijgen die te omschrijven was als mediator of bemiddelaar. Nu lijkt ie aangesteld als stormram om de regeringsplannen erdoor te jassen, zonder daarbij te praten over de uitgangspunten of de fundamentele oorzaken van deze crisis.

Onderbuiken

Veel burgers in Nederland steunen de boeren tot nu toe bij hun protesten. Hun onderbuik geeft aan dat er iets niet in de haak is. Waarom demonstreren de boeren zo heftig? Komt het door de stikstofcrisis? Door de jarenlange vernedering door de overheid en de zogenaamde ‘publieke’ opinie of door de houding van de dierenbeschermers die geen kans onbenut laten om de veehouderij in een kwaad daglicht te zetten? Intussen zien veel mensen de kosten van hun levensonderhoud sterk oplopen en zijn ze bang dat het leven onbetaalbaar wordt.

Veehouderijcrisis

Ik denk dat er een centraal thema is, waardoor we in deze situatie zijn beland. De fundamentele vraag is: hoe gaan we ons voeden? Waarbij een antwoord gegeven moet worden op de vraag of we dierlijke producten nodig hebben in onze voedselketen. Volgens mij praten we namelijk over een veehouderijcrisis. Veel mensen in de politiek zijn ervan overtuigd dat een duurzaam en gezond voedselpatroon voor iedereen op lange termijn mogelijk is zonder dierlijke inbreng. Nog afgezien van de mensen die vinden dat iedereen kost wat kost moet stoppen met het gebruik van dierlijke producten.

Voedselvoorziening

Laten we daar eens serieus naar kijken. Welke duurzame kringlopen kunnen we zo organiseren en hoeveel mensen kunnen we op die manier een kwalitatief menu voorschotelen zonder gebruik te maken van dierlijke producten (en dus ook hun mest) en in de toekomst dus ook zonder fossiele energie en kunstmest? Dat lijkt me een moeilijke opgave, maar daar moeten we kennelijk wel een tijdje met elkaar over praten om tot de juiste inzichten te komen.

Oplossen stikstofprobleem niet dé oplossing

Door onze ervaringen met De Kloeke Kip (duurzaam maar toch kapot geframed) ben ik ervan overtuigd geraakt dat het gedonder niet zal zijn afgelopen, als we het ammoniakprobleem binnen de landbouw oplossen. En dat voelen de protesterende boeren ook: ze weten dat hun bestaansrecht niet alleen door de stikstofproblemen wordt bedreigd, maar dat de volgende stok om mee te slaan alweer klaar staat. De fundamentele gedachte, dat het gebruik van dierlijke producten niet mag 'en wel voor iedereen!' heeft een plaats gekregen in een groot aantal Nederlandse hoofden. Natuurlijk is het de vraag of die groep dat ook voor andere mensen moet of mag beslissen? Bemiddeling over stikstof heeft op dit moment dus geen enkele zin. We hebben behoefte aan duidelijke uitgangspunten, die op lange termijn moeten leiden tot consistente besluitvorming.

Daarvoor is het nodig om een dialoog te voeren over de vragen:

• Hoe gaan we ons in de toekomst voeden?
• Waar gaan we dat voedsel produceren en hoe?
• Hebben we daar dieren bij nodig?
• Zo ja, hoe kunnen we dieren houden op een dier- en milieuvriendelijkere manier?
• Mogen mensen zelf kiezen of ze dieren willen eten?
• Wat doen we als we dieren nodig blijken te hebben voor een gezonde, duurzame en betaalbare voedselvoorziening?

Komen we daarna tot de conclusie dat een duurzaam voedselsysteem zonder dieren haalbaar is, dan moeten we misschien besluiten om daar naar te streven. Ik vermoed echter, dat dat niet kan zonder organische meststoffen (van dierlijke, plantaardige en of menselijke oorsprong). Planten groeien namelijk op meststoffen, water, CO2 en zonlicht. De transitie naar een fossielvrije en toch efficiënte landbouwsector die niet te veel land gebruikt is al een bijna onmogelijke opgave, dus laten we daar eens beginnen.

Te laat voor een dialoog?

We zitten met z’n allen in een spagaat. De politieke winst van D66 moet kennelijk omgezet worden in een grootschalige sanering van de veehouderij. Het stikstofprobleem is een mooie stok om mee te slaan en te dwingen. De transitie via de innovatieroute wordt bij voorbaat afgedaan als een onbegaanbare weg. Toch lijkt dit een reële en betaalbare route naar de oplossing van het stikstofprobleem, maar je moet het wel willen. Om die vraag te beantwoorden, moeten we terug naar de fundamenten van ons voedselsysteem. Er ontbreekt nog te veel kennis bij de politiek om de juiste beslissingen te kunnen nemen. Zolang daar geen gesprek over mogelijk is en deze kennis niet gedeeld wordt, is alle politiek enkel plat populisme.

Wat moet Remkes dan doen?

Hij zou zich nuttig kunnen maken door ervoor te zorgen dat er een gedegen dialoog wordt gevoerd over de voedselvoorziening in de wereld en de rol van boeren en dieren daarin. Dan wordt ie dus kwartiermaker in plaats van stormram. Natuurlijk hoort ie met zijn kennis van de stikstofproblematiek aan tafel, maar wel als gelijkwaardige deelnemer aan het gesprek, net als de milieubeweging, de dierenbeschermers, de voedingsdeskundigen de overheid én de boeren. We hebben op dit moment allemaal te weinig verstand van de bredere problematiek, dus luister en leer van elkaar.