Liveblog (gesloten): Stikstofemissie rond 131 Natura 2000-gebieden moet 70 procent omlaag

Minister Christianne van der Wal van Natuur en Stikstof en minister Henk Staghouwer van Landbouw presenteren vandaag hun aanpak die de stikstofdepositie op natuurgebieden moet verlagen. De nadruk van de aanpak zal daarbij op reductiemaatregelen voor de veehouderij rond Natura 2000-gebieden liggen. Vorige week lekt al uit dat de nadruk van de aanpak op de Gelderse Vallei en de Peel zal liggen. De exacte details worden in de loop van de middag bekend gemaakt.

Minister Van der Wal wilde dinsdag tijdens een vragenuur in de Tweede Kamer nog niet ingaan op de details. Kamerleden die haar over de in het NRC gepubliceerde stikstofreductiecijfers aan de tand voelden kregen te horen dat ze tot vrijdag moesten wachten.

19.00 uur: Meer stikstofreductie in provincie Groningen dan verwacht

De provincie Groningen wordt harder getroffen door maatregelen om de uitstoot van stikstof te verminderen dan verwacht. In landbouwgebieden zoals in de veenkoloniën, Midden-Groningen en in de veenweidegebieden moet er een reductie van 47 procent komen.

Rond het Natura 2000-gebied Liefthingsbroek in Westerwolde moet de uitstoot van stikstof met zeventig procent verminderen. In het noorden van Groningen gaat het om 12 procent. Dit staat in een Startnotitie Nationaal Programma Landelijk Gebied, die afgelopen vrijdagmiddag door stikstofminister Christianne van der Wal (VVD) en landbouwminister Henk Staghouwer (ChristenUnie) is gepresenteerd.

„We waren enigszins verrast door en ik keek op van de plannen voor de veenkoloniën, daar gaat het om 47 procent”, zegt gedeputeerde Johan Hamster (ChristenUnie), verantwoordelijk voor landbouw en natuur in de provincie Groningen. „De eerste uitleg die mij heeft bereikt van het ministerie is dat er een duidelijk gecombineerde opgave is van water en klimaat ermee te maken heeft.”

18.30 uur: Provinciebestuur Fryslân verrast over impact stikstofdoelen

Het provinciebestuur van Fryslân is verrast over de impact van de combinatie van richtinggevende stikstofdoelen die minister Christianne van der Wal vandaag presenteerde. Dat laat het bestuur weten in een brief aan Provinciale Staten.

Minister Christianne van der Wal presenteerde vandaag de stikstofdoelen voor verschillende gebieden in Nederland. Vooral rond de Friese veenweidegebieden liggen flinke emissiereductiedoelstellingen van 47 procent of hoger dichter in de buurt van Natura 2000-gebieden.

18.15 uur: ‘Gelderland werkt niet mee aan onteigening”

De Gelderse landbouwgedeputeerde Peter Drenth vindt dat Gelderland de reductiedoelstelling kan halen zonder dat daarvoor veehouders moeten stoppen. Dat laat hij in een reactie weten op de stikstofreductieplannen dat het kabinet vandaag presenteerde.

„Dat we in Gelderland de ammoniakemissie met 7,5 Kton moeten terugdringen, dat wisten wel al een tijdje. Maar de percentages die in de brief staan ligt dat heel anders”, vertelt Drenth. Volgens hem staat het kabinet zich teveel blind op de reductiepercentages.

17.45 uur: IPO ziet moeilijke opgave

Het Interprovinciaal Overleg (IPO) ziet dat er ingewikkelde gesprekken aan gaan komen met alle betrokkenen in de gebiedsprocessen. „Het zal niet gemakkelijk zijn om concrete afspraken met elkaar te maken”, zegt een woordvoerder. Desondanks heeft het IPO er vertrouwen in dat ze gaan slagen doordat ze de gebieden goed kennen.

Provincies willen werk maken van reductiedoelen én de staat van instandhouding van de natuur in die gebieden. Dat met oog op de economische ontwikkeling en de leefbaarheid van landelijke gebied. Ook benadrukten de provincies in hun eigen stikstofplan landelijk generiek beleid als belangrijke voorwaarde. De stikstofruimte die daarmee wordt behaald, moet een belangrijke rol spelen in bijvoorbeeld het legaliseren van de PAS-melders en woningbouw.

16.10 uur: Van der Wal en Staghouwer aan het woord

Na Rutte is het de beurt van stikstofminister Christianne van der Wal en landbouwminister Staghouwer om de stikstofaanpak toe te lichten. Van der Wal krijgt als eerste het woord: „Het is een grote opgave, die forse maatregelen van ons vraagt. Deze neem ik niet graag. Stikstof terugdringen is geen doel op zich, maar doen we voor de generaties na ons. Per gebied weten we nu wat het startpunt is. Met deze doelen gaan we aan de slag samen met de provincies. Zo weten we waar het niet goed gaat en wat er kan op de plekken waar het wel goed gaat. Er zijn gebieden waar nog echt heel weinig kan. Per gebied de puzzel leggen. Als er vrijwillige stoppers zijn, biedt dat weer ruimte.”

Alle sectoren moeten volgens Van der Wal evenredig bijdragen. „Dit programma is gericht op landbouw, maar we zetten in op evenredigheid. Ook industrie en luchtvaart. Ook voor juli 2023 doelstellingen voor andere sectoren.”

„De aanpak heeft gevolgen. Vooral voor onze boeren. Ze hebben al veel gedaan, maar zijn nog steeds deel van de oplossing. We geven ze nu duidelijkheid. Een deel van de boeren kan het bedrijf niet voortzetten zoals ze nu doen. Boeren blijven wel cruciaal voor onze voedselvoorziening. Ze verdienen perspectief. We hebben een probleem dat moet worden opgelost. Dat zijn we verplicht aan onze kinderen en kleinkinderen, maar bovenal aan de boeren.”

„Natura 2000 gebieden valt niet aan te tornen. Hebben we voor getekend, dus we hebben te leveren. Dat hebben we onvoldoende gedaan. Veel meer in balans brengen. Kan voor ieder gebied anders zijn.”

Het is geen doel op zich om de veestapel te verkleinen, maar dat gaat wel gebeuren, stelt Van der Wal. „Dat is het resultaat van Gebieds gerichte aanpak. Dat zal rond de 30 procent liggen. Dat is doorgerekend.”

„Innovatie is een grote sleutel tot de oplossing, maar niet de enige. We moeten ook water- en klimaatdoelen halen. Ik geloof wel dat innovatie een grote oplossing kan zijn. Moet wel juridisch houdbaar zijn. Dus op een manier dat we zeker weten dat innovatie zin heeft.”

Van der Wal hoopt zo snel mogelijk op ruimte voor PAS-melders. De verwacht stikstofruimte gaan naar PAS-melders en natuur.

Ook Staghouwer zegt zich bewust te zijn van de impact van de plannen. „Families leven vaak generaties van hun grond. Dit raakt de kern van hun bestaan. Ik spreek mijn grote waardering uit voor boeren en tuinders. De samenleving vraagt steeds meer, maar onze agrarische sector is wereldwijd toonaangevend. Daar heb ik respect voor”, vertelt de landbouwminister.

Maar we kunnen niet zo doorgaan, stelt de landbouwminister. „De natuur staat onder grote druk. Vanaf juli 2023 moeten de programma's gereed zijn. Voorwaarde is dat er een krachtige landbouwsector blijft. Sterk genoeg om de omslag te maken. Uiteindelijk blijven er meer blijvers dan stoppers. Ze krijgen de ruimte om zelf keuzes te maken.”

„Eerlijk is eerlijk, er zouden ondernemers moeten stoppen. Dat is ingrijpend. We gaan door op de ingeslagen weg van de kringlooplandbouw. In gebieden die het meest geschikt zijn voor landbouw krijgt landbouw voorrang. Dat is een heel belangrijk punt. Daarom gaan demo-bedrijven steunen door middel van geld en proeven.”

„We mogen niet alles op de boeren afschuiven”, vindt Staghouwer. „Ook andere ketens moeten bijdragen, zoals verwerkende industrie, toeleveranciers en supermarkten. Lukt dat niet, dan komen we met wetgeving.”

„Boeren tonen veerkracht. Dat geeft mij vertrouwen”, zegt de minister van landbouw. Iedere ondernemer verdient aandacht en steun om de juiste keuze te maken.”

15.30 uur: Mark Rutte licht de stikstofplannen toe

Premier Mark Rutte licht de stikstofaanpak toe in een persconferentie. „Stikstof leidt tot verzuring van de bodem, leidt op langere termijn tot problemen voor de landbouw. Op kortere termijn leidt het er toe dat Nederland op slot zit. Het is onvermijdelijk dat we deze keuzes maken. We realiseren ons dat het impact heeft op mensen, op boeren. En ook voor andere sectoren. Daarom is er geld beschikbaar om de transitie te maken.”

Het is volgens de premier niet een doel op zichzelf om de tweede landbouwexporteur te blijven, maar wel een doel om onze kennis en expertise te behouden en over te brengen op andere landen”

Rutte geeft aan dat de betrokken overheden in gesprek gaan met alle betrokkenen in onder andere de gebiedsgerichte aanpak.

„Het is keuzes maken in schaarste”, vertelt de premier. „De boerensector zal er anders uitzien. Het is geen sanering, wel een grote verandering. Als je op plekken zit zoals de Gelderse Vallei zou je moeten kijken of je het anders moet doen. Dit is nodig omdat onze bodem heel snel verzuurd. Dat heeft enorme gevolgen voor de vruchtbaarheid van de bodem en de natuur.”

„De manier waarop de landbouwsector nu is ingericht is op langere termijn slecht voor de landbouw en niet gunstig voor de bouw (vergunningen). De boodschap is dat niet te garanderen is dat jonge boeren doorkunnen op de huidige plek. Dat risico is er, dat kunnen we niet ontkennen. Er is geld beschikbaar.”

„Het emotionele is verschrikkelijk”, stelt de minister-president, „Daarom hebben we er ook lang over nagedacht, sinds 2019. Zeker als dat bedrijven zijn die wel door willen. Ik ken ze zelf ook waar ik op vakantie ga. Dat heeft enorme impact. Ik voel me hier verantwoordelijk voor. We zijn al langer bezig zodat we door kunnen. Ik neem mezelf alles kwalijk wat niet goed gaat.”

Rutte verwacht dat de stikstofaanpak een enorm debat gaat worden op het VVD-congres dat morgen wordt gehouden. „Dat zal een hevige discussie worden. Er is weinig ruimte vrees ik om deze plannen nog te veranderen. Verzuring en de bouw valt stil.”

Rutte wordt gevraagd naar de aangekondigde boerenprotesten. „Ik ben blij dat we demonstratierecht hebben. Doe het binnen de wet. Probeer schade aan het Malieveld te voorkomen. We willen graag met ze in gesprek. De boeren weten precies wat wel en niet mag. Trekkers op de snelweg, ik weet niet of dat mag. Doe het binnen de wet, maar demonstratierecht zou ik tot laatste snik verdedigen.”

15.25 uur: NAJK is het niet eens met de onmogelijke reductieopgaves

„Nederland is geen kleurplaat!”, zegt NAJK-voorzitter Roy Meijer. „Ons land is groot geworden door ‘polderprocessen’ van onderaf. Nederland hoort niet van bovenaf ingericht te worden. Zonering van bovenaf met bijbehorend reductiepercentage zoals Van der Wal deze stelt, is dan ook van de zotte.”

Het NAJK vindt dat Van der Wal de landbouw volledig wegcijfert om plaats te maken voor woningen en natuur. Daarbij vindt het NAJK dat de Kamerbrief een enorme focus legt op de KDW. Die volgens het NAJK onzijdige blik zou volgens de organisatie alleen maar zorgen voor onmogelijke reductieopgaves in het landelijk gebied. De belangenbehartiger voor jonge boeren en tuinders staat positief tegenover passende acties.

Het NAJK is daarmee ook bereid de landelijke actiedag op 22 juni (eerder aangekondigd door Agractie) te ondersteunen.

15:15 uur: ‘Te weinig gedaan met voorstellen’

LTO Nederland constateert dat er in de plannen te weinig is gedaan met de breed gedragen voorstellen die de organisatie met sectorpartijen en andere organisaties heeft aangedragen. ‘LTO verzet zich tegen de aangekondigde kaalslag van het platteland. De topdown-zonering en eendimensionale KDW-systematiek zijn fnuikend voor een haalbare oplossing. LTO Nederland trekt op dit moment een streep voor het Rijk: hier kunnen we zo niet aan meewerken. De regionale LTO’s zetten in op stevige bijsturing vanuit de provinciale overheden.’

15.00 uur: ‘Niet alleen opgave voor de landbouw’

ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis is een van de eerste die een reactie stuurt op de kabinetsplannen. Hij ziet een pijnlijke boodschap voor boeren in de plannen van de ministers Staghouwer en Van der Wal. „De vandaag gepresenteerde stikstofplannen laten zien hoe enorm en diepingrijpend de opgave is waar we met elkaar voorstaan.”

Desondanks haast hij zich om te zeggen dat halvering van de stikstofemissies niet alleen een opgave zou moeten zijn voor de landbouw „Even zo goed moet de emissies door de helft in de industrie en verkeer, inclusief luchtvaart. Het is een gemiste kans dat dat niet klip en klaar in de vandaag gepresenteerde stikstofaanpak staat. Bovendien is het voor de ChristenUnie een voorwaarde dat er een nieuw perspectief voor een volhoudbare landbouw komt. Een platteland zonder boeren en een land zonder eigen voedselvoorziening zijn voor ons ondenkbaar.”

Het grootste probleem vind hij dat de slechte staat van bodem, water en lucht grotendeels bij boeren wordt neergelegd. „Dat zijn problemen van ons allemaal. En daar ligt nu ook mijn belangrijkste oproep aan de minister: ik verwacht ook maatregelen voor andere sectoren, zoals het krimpen van de luchtvaart. En die missen nog.”

In de plannen van Staghouwer denk partijgenoot Grinwis wel de contouren te zien van een vitale en levensvatbare landbouw. „een sterkere positie in de keten, zodat boeren een eerlijkere prijs krijgen voor hun producten, een grondbank voor vooral jonge en startende boeren, een pachtsysteem dat extensiveren mogelijk maakt en een vergoeding voor beheer van ons landschap en onze biodiversiteit. Zo zetten we samen met onze boeren stappen naar een duurzame toekomst.”

14.30 uur: Landelijk gebied gaat op de schop voor stikstofdoelstellingen

Het kabinet maakt haar plannen bekend. Het landelijk gebied van Nederland kan zich gaan opmaken voor grote veranderingen, die de provincies via kaders van het Rijk moeten gaan uitvoeren. Dat blijkt uit plannen van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit die vrijdag via Kamerbrieven werden gepresenteerd. Landelijk moet er tot 2030 een reductie van 40 procent worden gerealiseerd. Op die manier moet in dat jaar 74 procent van de stikstofgevoelige natuur onder de Kritische Depositiewaarde (KDW) komen.

Ambtenaren op het ministerie hebben in opdracht van ministers Christianne van der Wal en Henk Staghouwer een kaart gemaakt (zie hiernaast) waaruit blijkt hoeveel stikstofemissie er per gebied moet worden gereduceerd. Zo moet er in transitiegebieden en veenlandschapsgebieden 47 procent worden gereduceerd. In een ring van één kilometer rondom stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden moet er 70 procent worden gereduceerd en in Natura 2000-gebieden en het Natuur Netwerk Nederland 95 procent.

Lees hier het hele nieuwsbericht.

13.00 uur: ‘Van der Wal kent maar één doctrine’

Minister Van der Wal van Stikstof en Natuur weigert naar alternatieve oplossingen te kijken voor de stikstofcrisis. Ze vergroot liever eerst het probleem. Ondertussen brokkelt het draagvlak af. Dat schrijft Agrio's hoofdredacteur Robert Ellenkamp vandaag in zijn wekelijkse column.

11.30 uur: CDA Fryslân: Geen extra Natura 2000-gebieden in de provincie

De CDA fracties in Fryslân maken zich ernstig zorgen om het plan van minister Van der Wal om, toch nieuwe extra stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden in Fryslân aan te wijzen. Het gaat hierbij om de Fûgelhoeke in Natura 2000-gebied de Oudegaasterbrekken en Fluessen. De partij roept de minister dan ook op om af te zien van het aanwijzen van extra stikstofgevoelige natuur en uitbreiding van Natura 2000-gebieden.

11.00 uur: Agractie kondigt actiedag aan op woensdag 22 juni

Bart Kemp van Agractie roept boeren, belangenorganisties en de landbouwperiferie in een video op om woensdag 22 juni in Den Haag te komen protesteren tegen het stikstofbeleid van het kabinet. Als het aan de voorman van de actiegroep ligt wordt de actie groter dan die van 1 oktober 2019. In de video pleit hij er ook voor dat boeren zich uit alle gesprekken van de gebiedscommissies terugtrekken.

10.30 uur: Boeren maken zich op voor protestacties

Overal in het land bereiden boeren protestacties voor. Bijvoorbeeld bij het viaduct in Boerakker(GR) verzamelen enkele boeren met hun trekkers zich al. Verwachting is dat ook elders in het land boeren zich zullen verzamelen. „Er speelt veel binnen de groepen”, aldus Sieta van Keimpema van Farmers Defence Force.

In appgroepen worden boeren opgeroepen om zaterdag 11 juni actie te voeren bij het VVD-voorjaarscongres in Sugarcity Halfweg (NH).