'Vooral supermarkten worden beter van omschakeling naar Beter Leven kip'

Alle Nederlandse supermarkten schakelen in 2023 om van reguliere kip naar minimaal 1 ster Beter Leven kip. Dat maakten ze dit voorjaar bekend. Is er reden voor blijdschap? Voor een antwoord op die vraag spraken journalisten van nieuwswebsite Follow the Money (ftm.nl) met twaalf vleeskuikenhouders, bezochten ze vier pluimveebedrijven, en interviewden we dierenartsen, wetenschappers en woordvoerders van supermarkten en slachthuizen.

Strak geregisseerde keten

De Nederlandse vleeskuikensector blijkt de afgelopen jaren in toenemende mate te worden gedomineerd door supermarkten, grote slachterijen en veevoederbedrijven; ondertussen vriendelijk toegeknikt door de Autoriteit Consument en Markt (ACM), schrijft ftm.nl.

Meerdere vleeskuikenhouders vertellen aan de nieuwswebsite hoe ze in een strak geregisseerde productieketen belandden, waarin zij het zelf steeds minder voor het zeggen kregen.

Vleeskuikenhouder Frits, met wie de nieuwssite sprak, is verbaasd wanneer hij via een mail van zijn vaste slachterij Plukon Food Group verneemt dat Albert Heijn alleen nog kip met minimaal één ster van Beter Leven zal verkopen. Om de overstap mogelijk te maken sloot Albert Heijn een deal met Plukon, een keten die actief is in heel Europa. Volgens de mail gaat Albert Heijn voor Beter Leven kip een ‘exclusieve samenwerking’ aan met tweehonderd vleeskuikenhouders. De mededeling valt Frits rauw op het dak. „Er is niet één keer overlegd met ons."

'Sector in de greep krijgen'

Dat alle supermarkten nu overstappen op het 1 ster Beter Leven keurmerk is volgens ftm.nl het voorlopige sluitstuk van een ontwikkeling die al langer gaande is. Supermarkten en slachterijen wenden diervriendelijkheidscriteria aan om de vleeskuikensector in de greep te krijgen. Criteria voor dierenwelzijn gaan hand in hand met meer zeggenschap van supermarkten. Het marktaandeel van de twee grootste, Albert Heijn en Jumbo, neemt alsmaar toe.

Ook onder slachterijen is sprake van concentratie. Twee jaar geleden waren er nog twaalf vleeskuikenslachterijen, nu nog maar zeven. Uit cijfers van Plukon blijkt dat de vier grootste slachterijen (naast Plukon, zijn dat 2 Sisters Storteboom, Esbro en Clazing) samen beschikken over meer dan 90 procent van de slachtcapaciteit.

Slechts bij drie slachterijen (Plukon, 2 Sisters Storteboom en Esbro) kunnen vleeskuikenhouders terecht met hun 1 ster Beter Leven vleeskuikens. Vleeskuikenhouders die aan slachterij 2 Sisters Storteboom leveren, mogen alleen voer inkopen bij veevoerproducent De Heus. Dit voerbedrijf heeft ook een minderheidsbelang in Plukon en Clazing.

Marktmacht slachterijen toegenomen

Als gevolg van die concentratie is de marktmacht van slachterijen toegenomen. Zij maken daar handig gebruik van. ​​„Om de zoveel weken krijgen vleeskuikenhouders een mail van de slachterij met de basisprijs," legt vleeskuikenhouder Frits uit. „Daar valt niet over te praten." Toen hij nog reguliere vleeskuikens hield, kon de vleeskuikenhouder wel over de prijs onderhandelen.

Plukon liet vleeskuikenhouder Frits weten dat zijn prijs naar 1,38 euro per kilogram kip gaat als hij overstapt van Goed Nest Kip op Beter Leven. In die prijs zit een opslag van 6 cent als tegemoetkoming in de investering. Op dit moment krijgt hij 1,11 euro voor Goed Nest Kip. Een verschil van 27 cent. De vleeskuikenhouder gaat er dus iets op vooruit.

Albert Heijn vraagt online daarentegen bijna twee keer zo veel voor 1 ster kip; ongeveer 14,50 euro per kilo. Albert Heijn en Plus zeggen tegen ftm.nl niet te verwachten dat de consumentenprijs van 1 ster kip de komende jaren verandert.

Uitbetalingsprijzen supermarktkipconcepten gedaald

Frits en zeven andere vleeskuikenhouder spreken van ‘afgeroomde prijzen’. Toen supermarkten hun eigen kip met welzijnscriteria introduceerden, werden vleeskuikenhouders gelokt met een gunstige prijs. Dat bedrag bleef gelijk of nam na verloop van tijd af.

Frits: „Eerst mooie dingen beloven, goede prijzen en als iedereen erbij zit, dan wordt de prijs weer naar beneden gedrukt." Het maakt niet uit als de prijs een keer slecht is door vraag en aanbod, dat hoort erbij, volgens hem. „Het maakt echter wel uit als die prijs ons van boven wordt opgelegd. Op deze manier wordt de boer gewoon een loonslaaf."

Het steekt de vleeskuikenhouders dat de prijs van kip in de supermarkt sinds 2015 met 18 procent is gestegen, zo blijkt uit onderzoek van Wageningen Economic Research. In 2020 verkochten supermarkten bovendien dankzij de lockdown 8 procent meer kip, maar dit vertaalde zich niet in een hogere kiloprijs voor de vleeskuikenhouders die kip voor supermarkten produceerden.

Race to the bottom

„Het afromen van de prijzen gaat ook weer gebeuren bij het Beter Leven-keurmerk", zegt een jonge vleeskuikenhouder die zelf al enkele jaren kip met 1 ster produceert. „De prijs die ik kreeg werd steeds lager, terwijl die in de supermarkt niet omlaagging. Dus ergens verdient iemand steeds meer en ik steeds minder, terwijl ik juist meer moet verdienen om investeringen te kunnen doen. Dan wordt mij gewoon verteld dat mijn kip minder waard is geworden."

Ook andere vleeskuikenhouders vertellen dat ze opnieuw een race to the bottom verwachten. Bovendien lopen ze meer risico dat toen ze omschakelden naar supermarktkipconcepten omdat bouwen van een overdekte uitloop veel geld kost. Lees het complete achtergrondverhaal op de nieuwswebsite Follow the Money.