'Kippen optillen aan de poten tijdens het vangen, lijkt onvermijdelijk'

De afgestudeerde pluimveedierenarts werkte vanaf 1 maart 2020 tot 1 maart dit jaar als beleidsmedewerker bij Nepluvi. Van maart 2016 tot en met januari 2020 was ze toezichthoudend dierenarts in pluimveeslachterijen bij de NVWA. Door haar werkervaring heeft ze vanuit diverse invalshoeven veel expertise opgedaan over (het vangen en laden van) pluimvee.

De voorzieningsrechter bepaalde op 29 april 2021 dat de NVWA moet onderzoeken of vang- en laadbedrijven de zogeheten Transportverordening overtreden door pluimvee aan de poten te vangen. Wakker Dier stelde dat het verbod om dieren aan de poten op te tillen ook voor pluimvee geldt. In de Kamerbrief van 29 maart 2021 inzake vangletsel staat dat minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit met andere Europese landen aan de Europese Commissie vraagt om duidelijkheid te scheppen of het verboden is om pluimvee aan de poten op te tillen. De uitzondering voor pluimvee ontbreekt bij dit verbod, volgens de minister.

In de Kamervragen wordt gesteld dat kippen bij het vangen aan de poten botbreuken, kneuzingen en bloedingen oplopen. „Ik vraag mij af of deze uitleg van de Transportverordening het snelst leidt tot minder vangletsel, of dat het verbod juist problemen oplevert", zegt Borrias. „Bij vrijwel alle alternatieve diervriendelijke vangmethoden wordt beschreven om pluimvee bij de poten te pakken. Op internet staan ook filmpjes waarbij slapende of tamme kippen met twee handen over beide vleugels heen, aan de romp worden opgetild. Deze methode is niet onder alle omstandigheden toepasbaar. Overdag zijn bijvoorbeeld conceptkuikens te snel weg om ze op veilige wijze bij de romp te kunnen pakken. Hun gefladder leidt snel tot vleugelletsel. Als slachterijen tot in de avonduren slachten en de transporttijden zo kort mogelijk worden gehouden, dan is het logistiek niet mogelijk om alleen ’s nachts dieren te vangen. Het reguliere vangen bij de poten kan ook goed gaan. Deze kostenefficiënte methode verfijnen, is de afweging waard”, legt de pluimveedierenarts uit.

De Transportverordening houdt niet voldoende rekening met pluimvee

De pluimveedierenarts onderzocht de wetgeving en verschillende vangmethoden. Zij vond de volgende aanwijzingen dat de Transportverordening niet altijd voor pluimvee geldt en dat het vangen aan de poten van bedrijfsmatig gehouden pluimvee onvermijdelijk lijkt:

• In het technische voorschrift met het verbod om dieren aan de poten op te tillen, staan lichaamsdelen genoemd die alle dieren hebben en specifieke delen van zoogdieren zoals ‘de vacht’ en ‘de horens’. „Als dit voorschrift ook voor pluimvee geldt, dan mis ik daarin een verbod om dieren op te tillen aan ‘de veren’ en ‘de vleugels’. Optillen aan veren en vleugels is erg dieronvriendelijk. Pluimvee kan wel bij beide vleugels aan de vleugelbasis worden opgetild, maar dit dient dan wel zo beschreven te zijn.”, verklaart ze.
• In afweging 9 van de Transportverordening staat dat er nog voorstellen moeten worden opgesteld voor specifieke bepalingen voor pluimvee, op basis van adviezen door de EFSA. „Er staan wel enkele bepalingen specifiek voor pluimvee in de Transportverordening, maar dit betekent niet dat de Transportverordening altijd geldt voor pluimvee. Algemene voorschriften zijn soms in strijd met het welzijn van pluimvee en specifieke voorschriften ontbreken.”
• In de Kamerbrief inzake vangletsel staat dat dierenwelzijnsrichtlijnen voor diertransport zijn opgesteld in opdracht van de Europese Commissie (Animal Transport Guides). „In deze gids staat dat vleeskuikens met 3 tot 5 stuks in 1 hand bij de poten worden vastgehouden. Met de vrije hand worden de kuikens aan de poten opgetild. Bij het naar de container dragen worden ze met 3 tot 5 in 1 hand gehouden en de andere arm wordt het ‘trosje’ ondersteund en in horizontale positie gehouden. Ik twijfel of dit in de werkroutine altijd beter is. Bij 4 tot 5 kuikens komen kuikens al snel op elkaar te liggen, wat ademhaling bemoeilijkt. Als de poten onder de verkeerde hoek worden gebogen bij het dragen op de arm, dan kunnen pootgewrichten op pijnlijke wijze worden verdraaid.”
• „De Zweedse methode is voor leghennen kort beschreven in de Animal Transport Guides en uitgebreid in de ‘Gids voor het zorgvuldig vangen, laden en transporteren van legkippen’ (2018, op de website van Eyes on Animals). Op pagina 4 en 6 wordt uitgelegd dat kippen pijn ervaren als ze aan de poten worden opgepakt. Toch wordt bij koloniehuisvesting op pagina 12 beschreven om de kip met 1 hand aan beide poten te pakken. Bij volière- en grondhuisvesting op pagina 13 wordt ook geadviseerd om kippen bij de poten te pakken. Een grafiek op pagina 7 toont dat de Zweedse methode minder pijnlijk is. De Zweedse methode schuift de grens van ‘vermijdbaar lijden’ op, maar sluit het vangen bij de poten niet uit.”
• In de Animal Transport Guides voor pluimvee staan meerdere richtlijnen die in strijd zijn met de Transportverordening, bijvoorbeeld dat vleeskuikens niet rechtop mogen kunnen staan in de containers. Ze mogen alleen zitten. Kuikens kunnen staande namelijk omvallen en verwondingen oplopen. „Ik voeg hieraan toe dat ze na omvallen op de rug kunnen rollen, niet overeind komen en kunnen verstikken. In de Transportverordening staat dat dieren in een natuurlijke houding rechtop moeten kunnen staan. De uitzondering voor pluimvee mist.”

Moet economisch haalbaar zijn

„Het is niet logisch dat de Transportverordening heeft beoogd om het vangen van pluimvee aan de poten te verbieden. Daarnaast gelden algemene bepalingen om ‘vermijdbaar letsel en lijden te voorkomen’. ‘Vermijdbaar’ is echter een subjectief begrip in Verordeningen, na afweging van welzijn en economische haalbaarheid. Economische motieven spelen bijvoorbeeld in afweging 6 van Verordening EG nr. 1099/2009 een duidelijke rol. Ondanks welzijnsadviezen van de EFSA zijn de waterbadbedwelmers voor pluimvee nog niet verboden, omdat dit verbod nog niet in alle Europese landen haalbaar is. Bij twijfel worden eerst de normen onderschreven door de Commissie en daarna pas worden normen volgens nationale opvattingen verder ingevuld. Het heeft vertrekkende gevolgen als deze volgorde wordt omgedraaid, waarbij het doel voorbij wordt geschoten”, stelt Borrias.

De pluimveedierenarts is benieuwd naar de toelichting van de Europese Commissie op het verbod om dieren bij de poten op te tillen. Verder is Borrias geïnteresseerd of de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) de adviezen van de Animal Transport Guides ondersteunt, waarop de Commissie voorstellen voor specifieke bepalingen voor pluimvee kan baseren.

„Tussentijds kunnen de overheid en de sector de feiten rond vangletsel bestuderen en verbeterplannen maken, bijvoorbeeld in de publiek-private samenwerking die in 2021 gestart is. De reguliere handmatige vangmethoden en vangen met vangmachines verbeteren kost minder tijd en geld, dan een hele nieuwe vangmethode volledig afdwingen in Nederland en bij leveranciers in het buitenland.”

‘Al veel verbeterd’

„Het controleren bij laden van pluimvee is - volgens de Transportverordening- bovendien geen taak van de NVWA. De sector kan beter zelf verbeteringen doorvoeren en de voortgang monitoren. De laatste jaren is er al veel verbeterd. Vangploegen lopen niet meer met grote trossen kippen door de hele stal. Containers staan dichtbij de dieren. Dieren worden nog maar enkele meters gedragen, met een arbo technisch verantwoord maximum aantal kippen.”

„Bij het dragen aan de poten wordt pluimvee snel rustig en gewrichten worden rechtstandig gestrekt. Men kan ze stuk voor stuk rustig in de containers zetten, op de manier die Eyes on Animals beschrijft in hun gids. Volgens een inspectierapport 2019 van de NVWA wordt bij 91,7 procent van de koppels naleving geconstateerd. De vraag is wat er bij 8,3 procent van de koppels nog mis gaat. Bij alle vangmethoden is zorgvuldige uitvoering cruciaal om vangletsel te voorkomen.” Het lijkt Borrias beter dat de sector methoden verfijnt en waar nodig duurdere methoden inzet, die op verantwoordelijke wijze worden doorberekend aan de consument. „Na verloop van tijd kunnen de resultaten worden opgenomen in verslagen voor de Europese Commissie en helpt de Europese wetgever met inzicht in werkbare en betaalbare vangmethoden voor pluimvee”, legt Borrias uit.