Column: Jeroen van Maanen for president

Partijen die al jarenlang actief zijn in de Nederlandse overlegpolder hebben moeite met de tactieken die FDF toepast. Ook de boeren die al natuurinclusief werken fronsen regelmatig hun wenkbrauwen, maar ik vind de werkwijze van FDF erg verfrissend. De aanpak is nieuw, verfrissend en sterker nog: het werkt.

Wonen, werken, reizen

Wie met een helicopterview naar het stikstofdebat kijkt, ziet in de eerste plaats een natuurbeweging die al jarenlang de schuld van alle achteruitgang in de natuur bij de landbouw neerlegt. En eerlijk is eerlijk: de landbouw is op verschillende terreinen de afgelopen 30 jaar intensiever geworden. Dat heeft invloed op de natuur.

Maar hetzelfde geldt voor woningbouw, industrie en verkeer. Die sectoren zijn ook intensiever geworden. Maar veel van de mensen die wonen in die huizen, werken in die kantoren en fabrieken, rijden in die auto’s en reizen in de vliegtuigen vormen de achterban van organisaties zoals Wereld Natuur Fonds en Natuurmonumenten. Het is dus niet zo gek dat de natuurbeweging minder nadruk op deze sectoren legt.

Natuurvriendelijker

In de tweede plaats kenmerkt het stikstofdebat zich door de juridische uitspraak over het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Politiek en natuur- en milieuorganisaties grijpen die uitspraak aan om de landbouwsector kleiner te maken. Zij gebruiken daar termen als duurzamer en kringlooplandbouw voor. En ja, ook ik denk dat de landbouw natuurvriendelijker kan. Daar zien we de laatste jaren ook mooie voorbeelden van. Denk aan patrijzenprojecten met akkerrandenbeheer, minder uit- en afspoeling van meststoffen naar bodem- en oppervlaktewater via bijvoorbeeld het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer of neem de nieuwe initiatieven voor biodiversiteitsherstel. Zulke initiatieven werken en leveren resultaat op. Al duurt het soms even voor die effecten zichtbaar zijn in de statistieken.

Politiek bedrijven

Ik ben er ook een voorstander van om deze projecten grootschaliger op te pakken. Maar de politiek en de natuur- en milieubeweging ziet nu de kans om de landbouw te dwingen in te krimpen. Dan is het niet handig om de loftrompet te steken voor de draai die de landbouw al aan het maken is. Politiek bedrijven, zoals dat heet.

De PAS-uitspraak van de Raad van State wordt misbruikt als stok en zogenaamd legitiem middel om de sector te slaan en te verkleinen. Het model van het RIVM blijkt daarbij tot nu toe nog een handig hulpmiddel. Uit dat model zou namelijk blijken dat de landbouw verantwoordelijk is voor 46 procent van de stikstofuitstoot.

De politiek weet dat er simpelweg meer stemmers zijn onder de mensen die niet afhankelijk zijn van de landbouwsector, dan stemmers onder de mensen die dat wel zijn. De politiek weet ook dat er woningnood is en dat de stemmers het vervelend vinden dat ze straks nog maar 100 kilometer per uur mogen rijden op de snelweg. En als industrie en andere bedrijvigheid niet kan groeien, raakt dat meer mensen dan die er actief zijn in de landbouwsector. Dat er dus een politieke visie is binnen het kabinet om de landbouwsector te laten krimpen om al die andere stemmers tevreden te houden, is vanuit dat perspectief ook wel te begrijpen.

Kapot schamen

De algemene media doen daar vrolijk aan mee. Die mensen en journalisten staan ver van de landbouw af en stemmen voornamelijk op partijen zoals GroenLinks. Dat zie je terug in hun berichtgeving. Dat Rutte en Schouten niet verder wilden praten met het Landbouw Collectief (LC) werd breed uitgemeten. Ook de brief van FDF kwam door de media goed in beeld. Het toppunt voor mij was wel de Volkskrant. Die publiceerde gisteren een artikel met de kop ‘Boeren uit stikstofberaad gezet wegens ‘Judas’-brief’. Een schoolvoorbeeld van ronduit slechte journalistiek. Het artikel onderbouwde de kop niet en daarnaast – wellicht nog belangrijker – de kop was gewoonweg niet waar. Als hoofdredacteur van de Volkskrant zou ik me kapot schamen.

Van Maanen op Radio 1

Wat bijna niemand in de journalistiek deed, was FDF even bellen. Even vragen wat er nou precies bedoeld werd met de dreigementen. Dat hoor je, natuurlijk, wel even te doen als je iets publiceert over die brief. Ze wisten alleen waarschijnlijk al dat er dan een genuanceerd verhaal boven water zou komen, dus zagen ze er maar vanaf. Dat past namelijk niet in het beeld dat ze graag willen creëren. Radio 1 was een uitzondering en ik adviseer iedereen om het interview met Jeroen van Maanen nog even terug te luisteren.

De interviewer van Radio 1 was kritisch, zoals je mag verwachten van een goede journalist. Die kritische houding zou ik ook graag zien wanneer er videobeelden van een actiegroep als Ongehoord naar buiten komen. Of in een programma als Jinek. Daar laat de journalistiek mensen die uitspraken doen die passen binnen hun eigen visie gewoon lekker vertellen. Of ziet de journalistiek af van kritisch onderzoek. Maar bij Farmers Defence Force doen de journalisten het wel.

Gelukkig maar. Want daardoor kon Jeroen van Maanen haarfijn uitleg geven. Dat FDF een actiegroep is bijvoorbeeld. En dat het FDF eigenlijk wel goed uitkwam dat het overleg met Rutte en Schouten in het Catshuis werd afgeblazen. Het FDF en de rest van het Landbouw Colletief wil eerst de uitkomsten van het onderzoek van Stichting Agrifacts naar het Aeriusmodel van het RIVM afwachten voordat ze weer met de politiek om tafel zouden gaan.

En op de vraag of er excuses van het FDF zouden komen voor de dreigementen, daar kon Jeroen, natuurlijk, nog niets over zeggen. Die avond zou het Landbouw Collectief zich daarover nog beraden. De media dramatiseerde dat al snel tot ‘spoedoverleg’. En je voelde al wel aankomen dat er excuses zouden komen.

Vastzetten

Door deze gang van zaken werd de motivatie van Rutte en Schouten om weer aan tafel te moeten gaan direct weggenomen. Ondertussen bereikte FDF wel haar doel. De bestuursleden van FDF willen dat alleen leden van het Landbouw Collectief met de minister praat over het landbouwbeleid. Boeren buiten het collectief en de periferie moeten ver van de overlegtafel blijven. FDF is – terecht – bang dat de landbouwsector uit elkaar wordt gespeeld, zoals in het verleden vaker gebeurde door maar te blijven polderen. Dat is nu voorkomen. De dreigementen van FDF hebben zoveel media-aandacht gehad, dat de agrarische industrie het nu wel uit haar hoofd laat om zelf met het ministerie te gaan onderhandelen. Kortom, politiek gezien een supergoede strategie waarbij de landbouw de politiek vastzet in plaats van andersom. Jeroen van Maanen for president.