Schoon drinkwater: zekerheid of risico?

In de pluimveehouderij maakt men gebruik van drie soorten ingangswater.

1. Bronwater
2. Leidingwater
3. Oppervlakte/regenwater

Bronwater en leidingwater worden het meest gebruikt. Oppervlaktewater of regenwater is in opkomst. Vooral in België komt deze variant steeds vaker voor, daar waar het niet is toegestaan een bron of dieptebron te slaan.

Het drinkwater dient op 2 punten gecontroleerd te worden:

1. Bij de ingang, daar waar het water het bedrijf binnenkomt

In geval van leidingwater kan men er vanuit gaan dat de kwaliteit goed is. Bij bronwater is dit niet altijd het geval. Het jaarlijks nemen van monsters direct na de bron is nodig om uitsluitsel te verkrijgen over de bacteriële waardes. Oppervlakte-, regenwater heeft sowieso een voorbehandeling nodig.

2. Aan de nippel

Het water wat binnenkomt kan van goede kwaliteit zijn, maar dat wil niet zeggen dat het ook altijd geschikt is voor consumptie aan de nippel. Er zijn namelijk een aantal factoren die ervoor zorgen dat er in de drinklijnen biofilm opbouwt.

Deze factoren bestaan uit:

1. De aanwezigheid van mineralen

Vooral kalk, ijzer en mangaan leiden voornamelijk in bronwater tot het ontstaan van een harde biofilm. Een harde biofilm zorgt voor een grove structuur aan de binnenkant van leidingen en dit zorgt voor een makkelijke hechting van een zachte biofilm.

2. Aanhechting van organisch materiaal

Additieven, dragers van entingen en eventuele medicatie. Hierdoor ontstaat een zachte biofilm en deze vormt de perfecte voedingsbodem voor micro-organismen (bacteriën, gisten en schimmels).

3. Een hoge temperatuur in de stal

Deze zorgt voor opwarming van het drinkwater. Hoe warmer het drinkwater, hoe beter micro-organismen kunnen groeien. Dit kan in een tijdsbestek van 5 weken leiden tot een enorme groei van de zachte biofilm.

4. Stilstaand water en/of water met een lage doorstroom (vooral bij jonge dieren)

Dit zorgt voor een beter milieu voor micro-organismen om in te groeien.

5. Dode stukken en vernauwingen in het leidingssysteem

Dit zijn broeihaarden voor klompen met biofilm.

6. Nippels.

De nippels zorgen voor een constante uitwisseling van het drinkwatersysteem met de stal. Over het algemeen wordt gedacht dat de leidingen een gesloten systeem vormen en dat er niks bij kan komen. Echter nippels wisselen bij het aanpikken van het pluimvee constant met de waterleiding, hierdoor krijgt stof en daarmee bacteriën de kans om in de leiding te komen.

Daarnaast steken nippels in de leiding en vormen ze een obstakel voor de doorstroom en zijn ze een vangnet voor een zachte biofilm. Zowel aan de binnenkant van de leidingen als aan de nippels aan de binnenzijde van de leiding vormt zich een biofilm.

Waar op te letten!

1. Spoel de leiding na gebruik van een additief, medicijn of enting na, bij voorkeur met het gebruik van een leidingreiniger.

2. Verwijder zoveel mogelijk dode einden, vernauwingen en zonken in het leidingsysteem.

3. Spoel niet gebruikte leidingen, langer dan twee weken, eerst goed door met een leidingreiniger.

4. Controleer regelmatig de stand van zaken in de leiding met behulp van een endoscoop. Geen biofilm op het eind van de leiding resulteert in een goede kwaliteit.

Drinkwaterkwaliteit borgen, verzekering met lage premie

Gedurende een ronde, of het nu vleeskuikens, leg of moederdieren zijn, is de kans groot dat de weerstand een aantal momenten onder druk komt te staan. Bijvoorbeeld na een enting, gedurende een behandeling of door het opkomen van een wat hogere E-Coli of Coccidiose druk. De ziekte onder controle krijgen heeft prioriteit, daarna dient de oorzaak achterhaald worden.

Slechte drinkwaterkwaliteit is niet altijd de oorzaak van problemen, maar kan wel een bjikomend negatief effect hebben op de gezondheid van de dieren. Een goede drinkwaterkwaliteit zorgt naast het voorkomen van bepaalde problemen ook voor het op peil blijven van de weerstand waardoor de impact van (secundaire) infecties wordt verminderd

Hoe kan ik de kwaliteit van het water borgen?

Er zijn verschillende producten en manieren om aan de drinkwaterkwaliteit te werken. Een aantal zaken spelen een rol bij de keuze:

1. Registratie van een product of apparaat

Is het middel voor het gewenste gebruik geregistreerd? Dit kan gecontroleerd worden op de website van CTGB (Centraal Bureau Toelatingen Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden). Op deze site staat per product aangegeven welke actieve stoffen het product bevat, hoe het ingezet moet worden en waarvoor het geregistreerd is. Middelen die er niet op staan, mogen niet ingezet worden om leidingen te reinigen.

De toelating is belangrijk i.v.m. het doel waarvoor het product ingezet mag worden.

• PT04: Ontsmettingsmiddelen voor gebruik in de sector voeding en diervoeders.

Het product mag ingezet worden voor het reinigen en desinfecteren van systemen waardoor voeding en diervoeders getransporteerd worden. Dit betekent voor drinkwater dat je er de leiding mee mag schoonmaken en spoelen, enkel en alleen als er géén dieren van drinken.

• PT05: Ontsmettingsmiddelen voor drinkwater voor mens en dier.

Deze middelen mag je inzetten wanneer er dieren van drinken.

Met deze twee toelatingen mag het product in de drinkwaterleiding ingezet worden. Andere PT-registraties (zoals PT03) zijn niet toegelaten voor gebruik in de drinkwaterleiding. Wij adviseren hierop te letten bij het gebruik van producten.

2. Werkzame stoffen van een product

Wanneer een product met actieve stoffen geregistreerd is als PT04 en/of PT05, is het de keuze aan de pluimveehouder welke hij het liefst inzet. Er zijn diverse mogelijkheden:

a) Waterstofperoxide

Is een krachtige oxidator die zowel micro-organismen afdoodt als biofilm afbreekt. Wordt het meest ingezet tussen de rondes door vanwege zijn krachtige oxidatie, echter de capaciteit is minder. Vandaar dat hij het beste werkt in hogere concentraties op de drinkwaterleiding.

Nadeel is dat het in kleinere concentraties vaak niet het achterste van de leiding bereikt en al is uitgewerkt. Een hogere concentratie >300 ml/m3, verandert de smaak van het water waardoor wateropname zou kunnen dalen.

b) Perazijnzuur

Deze actieve stof wordt vaak in combinatie met waterstofperoxide ingezet. Het is een zuur dus verlaagt de pH van het water. Het doodt micro-organismen, maar breekt een biofilm niet voldoende af. De reden voor een combinatie waterstofperoxide met perazijnzuur is vooral het katalyserende effect van perazijnzuur op waterstofperoxide met lagere temperaturen.

c) Chloordioxide

Deze wordt vaak onterecht verward met natriumhypochloriet (chloor). Chloordioxide is een iets minder krachtige oxidator met een zeer hoge capaciteit om te oxideren. Voordeel daarvan is dat het achteraan in de leiding komt en dus makkelijk het gehele leidingsysteem zuivert en zuiver houdt wanneer de dieren in de stal zijn. Het is pH onafhankelijk en verandert, zelfs bij hogere concentraties, de smaak van het water niet. Chloordioxide is een twee componenten middel dat via een aparte pomp ingezet dient te worden.

d) Chloor

Als biocide is chloor erg effectief. Het doodt makkelijk micro-organismen af. Het nadeel van chloor is het minimaal reinigend effect. Dat betekent dat water wel wordt ontsmet, maar dat de biofilm aanwezig blijft. Dit leidt tot een verminderde werking van entingen/additieven als het chloor tijdelijk niet toe wordt gevoegd. Daarbij is chloor pH afhankelijk, bij een lage pH kan dit leiden tot giftig chloorgas. En bij hogere doseringen verandert de smaak van het water.

3. De arbeidsbelasting

Naar een schone leiding hoeft niet omgekeken te worden. Een leiding waarvan na elke ronde de biofilm verwijdert moet worden wel. En dit kost veel tijd. Tijd die beter besteed kan worden aan het schoonmaken van de stal en/of inrichting, het klaarmaken van de nieuwe stal en andere zaken.

4. Borging van het systeem of wijze van schoonmaken

Alle bovengenoemde middelen worden via een pomp (wel of geen vooroplossing) in het drinkwatersysteem geïnjecteerd. Het product moet het werk doen, maar ook de pomp. Brengt de pomp het product op de juist concentratie in of wijkt hij af. Uit veldonderzoek blijkt dat 70% van de pompen (gebruikt voor entingen, medicatie of additieven) meer dan 30% afwijkt van de waarde die is ingesteld. Kies dus voor een concept waarbij zowel het middel als pomp regelmatig geijkt worden.

5. Begeleiding op inzet en controlemomenten.

Entingen, additieven die op het drinkwater gezet worden dienen 100% het werk in het dier te doen en niet verloren te gaan in de opgebouwde biofilm. Een enting verliest tot 20% van zijn werkzaamheid in een vervuilde leiding. Vitaminen zijn een bron van voeding voor bacteriën in een drinkwaterleiding en gaan zo dus ook verloren.

Daarnaast is het de vraag of je entingen tegelijk in kunt zetten met drinkwater reinigers. Voor entingen geldt sowieso dat deze nooit tegelijk ingezet kunnen worden met waterreinigers. Voor additieven zoals vitaminen/mineralen en organische zuren ligt dat anders. Het advies wat niet en wel samen kan, dient gestoeld te zijn op onderzoek en opvraagbaar. Chloordioxide is namelijk heel makkelijk te combineren met organische zuren. Reinigingsmiddelen zijn niet te combineren met bijvoorbeeld Vitamine C, vanwege een anti-oxidatieve werking van Vitamine C.

Het succes van schoonhouden van het water en de leiding wordt grotendeels bereikt door de juiste begeleiding en controlemomenten. Elk kwartaal controleren van de leiding d.m.v. een camera is nodig om de staat van de leiding te bepalen. Door eenmaal per jaar watermonsters te nemen bevestigen wat men door het jaar ziet. Het onderhoud en nakijken van de pomp draagt bij aan succes.

Conclusie

Waterkwaliteit is nog altijd een hot topic in de Pluimveehouderij. Iedereen is er zich wel van bewust dat het in orde moet zijn echter is het letterlijk van bron tot laatste nippel belangrijk om alle variabele factoren in kaart te brengen en hieruit een advies voor te leggen. Er zijn immers nogal wat risico’s die de waterkwaliteit negatief beïnvloeden. Vanuit een 0-meting kun je de keuze maken welk protocol je zou willen volgen, afhankelijk van effectiviteit, arbeid, borging en begeleiding. Maak een keuze uit de zaken die voor jouw bedrijf belangrijk zijn. MS Schippers helpt je graag met deze keuze, er zijn verschillende varianten om voor te kiezen.