Geen problemen met scherpe snavels

Het houden van vleeskuikenouderdieren zonder snavelbehandeling geeft geen problemen in Engeland en Polen. En onbehandelde snavels bij de hanen in Polen geven alleen wat kalere achterkoppen. Met die twee conclusies keerden Twan Engelen (opfokker en vermeerderaar), Jan Breteler (vermeerderaar), Wilfred Folkeringa (consultant) en Rick van Emous (WUR Livestock Research) naar huis na een kijkje over de landsgrenzen. De delegatie bezocht in mei van dit jaar in opdracht van de pluimveesector en het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (ELI) vier pluimveebedrijven in Polen en in augustus twee bedrijven in Engeland.

We kunnen niet zeggen dat op basis hiervan het behandelen van snavels in Nederland moet stoppen, zegt Rick van Emous. Dat is volgens de onderzoeker te kort door de bocht. Er zijn namelijk verschillen in het houden van pluimvee in Nederland enerzijds en Polen en Engeland anderzijds. Van Emous: Tijdens de opfok krijgen kippen in Polen en Engeland weinig licht, de bezetting is lager in Polen en hoger in Engeland en de dieren lopen op een dikke laag strooisel. Allemaal zaken die van invloed zijn op het pikgedrag.

De conclusies zijn voor de onderzoeker van Wageningen UR wel een eyeopener. In Nederland zijn we gewend om snavels te behandelen in de veronderstelling dat het niet zonder kan. Maar het kan dus toch. Noem het de macht der gewoonte. We behandelen snavels al jaren en zouden haast vergeten waarom.

Last van fantoompijn

Pluimveehouders in Nederland behandelen snavels om de schade te beperken die kippen elkaar toebrengen. En dat gebeurt al sinds de jaren vijftig. Een eenduidige verklaring voor dat pikgedrag is volgens Van Emous niet te geven. Uit verveling misschien. Kippen zijn van nature voedselzoekers, maar in de huidige pluimveestallen wordt voer rijkelijk aangeboden en daardoor houden ze tijd over om te pikken. Wellicht omdat ze een voertekort hebben of stress. Wat hem wel opvalt in Nederland, is dat kippen met hun snavel regelmatig op de muur pikken, naar voerbakken, drinknippels en elkaar.

Dat gedrag hebben we in Engeland of Polen niet gezien, vertelt Van Emous. Misschien hebben dieren met behandelde snavels last van fantoompijn zoals onderzoek van Gentle in 1991 al uitwees. Daarover hebben we gefilosofeerd. Dat je bijvoorbeeld een vinger mist maar op die plek jeuk blijft houden. En dat kippen in Nederland daarom zoveel pikken, omdat ze pijn hebben of om zich af te reageren.

Maar pikgedrag van kippen onderling kan -tot op zekere hoogte- geen kwaad. Van Emous legt uit waarom. Dat is om de onderlinge rangorde te bepalen. Het is normaal gedrag en verschaft duidelijkheid binnen de groep. Pas als ze veren gaan uittrekken en doorpikken op kleine wondjes is het mis. Wat gebeurt er? De kleur rood van het bloed trekt de aandacht en uit nieuwsgierigheid pikken kippen door, wat kan ontaarden in slachtpartijen.

Gedrag observeren

Opfokker en vermeerderaar Twan Engelen uit Someren is na zijn bezoek aan Engeland en Polen overtuigd dat het ook zonder behandelde snavels kan. Daarom wil hij het testen bij zijn eigen dieren. Er is op zijn bedrijf een koppel vleeskuikenouderdieren met onbehandelde snavels en n met behandelde snavels. Er wordt gezegd dat kippen met langere snavels eerder pikken, zegt Engelen. Maar ik zie die vergelijking niet. Mensen met langere nagels krassen elkaar toch ook niet eerder?

Onderzoeker Rik van Emous legt uit hoe ze het gedrag zullen observeren. We kijken naar een gebied van zes vierkante meter en turven in een tabel wat die kuikens op dat moment doen. Hoeveel kuikens zijn aan het eten? Hoeveel pikken er naar elkaar? Het onderzoek is get op pikgedrag, maar voor het totaalplaatje turven we ander gedrag ook. Stel dat ze veel pikken naar voerbakken of elkaar, dan zie je dat terug in ander gedrag. We observeren vier keer vier uur in de opfokperiode en vier keer vier uur in de legperiode, waarbij we in de legperiode ook gaan letten op paringsgedrag.

De omstandigheden in de stallen van Engelen zijn naar eigen zeggen perfect voor de praktijktest. Zo beschikt hij over spinfeeders waardoor het natuurlijke scharrelgedrag van de kippen weer in ere wordt hersteld en er is egale verlichting. Het management moet 100 procent zijn om te voorkomen dat kippen negatief verdrag vertonen, legt de opfokker en vermeerderaar uit. Met negatief gedrag bedoel ik dat de dieren elkaar verwonden of niet produceren.

Italiaans temperament

Onderzoeker Van Emous benadrukt dat er een verschil moet worden gemaakt tussen Nederlandse legkippen en vleeskuikenouderdieren. Legkippen zijn van zichzelf onrustiger en eerder geneigd tot pikgedrag, aldus de onderzoeker.

Engelen is het daarmee eens. Je moet het zo zien, het karakter van vleeskuikenouderdieren lijkt op dat van een Zweed en legkippen hebben hetzelfde temperament als Italianen. Dat is genetisch bepaald en zorgt ervoor dat legkippen eerder negatief gedrag vertonen.

Van Emous en Engelen verwachten bij ouderdieren binnen een paar jaar te kunnen stoppen met snavelbehandelen. Bij legkippen zal dat nog wel vijf tot tien jaar in beslag nemen. Van Emous:Het zou heel mooi zijn als we na het praktijkonderzoek bij Engelen met cijfers kunnen aantonen dat er geen verschillen zijn in pikgedrag tussen ouderdieren met behandelde en onbehandelde snavels. Alleen al omdat mensen er vanuit gaan dat het slechter is als je snavels niet behandelt.

Snavelbehandelen (1996 2011)

In 2001 trad het zogenoemde Ingrepenbesluit in werking. Hierdoor is een aantal ingrepen verboden, zoals het verwijderen van tenen en sporen bij mannelijke legouderdieren en kammen bij vleeskuikenouderdieren. Voor het behandelen van snavels van pluimvee, werd vijf jaar uitstel verleend.

Op 1 september 2006 verleende minister Veerman nogmaals vijf jaar uitstel op het verbod op snavelbehandelen en enkele andere ingrepen. Er waren onvoldoende oplossingen voorhanden om beschadigend pikgedrag te voorkomen.

In juli 2011 heeft de staatssecretaris van Landbouw, Henk Bleker het verbod op snavelbehandeling met tien jaar uitgesteld, omdat zonder behandeling van de snavels de kans groot is dat agressief pikgedrag optreedt.

Op 1 oktober 2011 heeft staatssecretaris Bleker besloten snavelbehandeling bij pluimvee alleen nog toe te staan volgens de infraroodmethode. GroenLinks, PvdA en Partij voor de Dieren willen dat het verbod op het behandelen van snavels binnen een jaar wordt ingevoerd.