Kabinet trekt 2,2 miljard euro uit voor stikstof: extensivering, doelsturing en vrijwillige beëindiging

Het grootste deel (750 miljoen euro) van de 2,2 miljard euro gaat naar een vrijwillige beëindigingsregeling voor veehouders die willen stoppen, omdat ze bijvoorbeeld geen opvolger hebben. Ook gaat een flink bedrag (627 miljoen) naar een vrijwillige extensiveringsregeling voor de melkveehouderij. Het doel hiervan is dat de druk op de mestmarkt wordt verminderd en klimaat- en ammoniakdoelen te behalen. Daarnaast gaat er nog 200 miljoen euro naar de doorontwikkeling van doelsturing.

De 2,2 miljard is geen 'nieuw' geld. De 1,6 miljard euro zijn gereserveerde middelen uit het Hoofdlijnenakkoord. Daarnaast is er via de Voorjaarsnota nog eens 600 miljoen euro extra vrijgemaakt. Ook komt er nog 213 miljoen euro structureel beschikbaar voor agrarisch natuurbeheer.

Het kabinet start in de gebieden waar de nood naar eigen zeggen 'het hoogst is'. Daarom focussen de maatregelen zich op de Veluwe en de Peel.

Rekenkundige ondergrens

Het kabinet zet in op 'startpakket' voor de korte termijn. Deze acties moeten in het tweede en derde kwartaal gestalte krijgen. Ook werkt het kabinet aan een aanpak voor de (middel)lange termijn.

Om weer vergunningen te kunnen verlenen, wil het kabinet binnen afzienbare tijd een wetenschappelijke onderbouwde rekenkundige ondergrens van 1 mol per hectare per jaar invoeren. De Afdeling Advisering van de Raad van State bekijkt op dit moment naar de onderbouwing daarvan.

In de tussentijd wordt gekeken of er verbeteringen in Aerius doorgevoerd kunnen worden. Daarbij worden ook wetenschappelijke inzichten over droge depositie meegenomen. 'Het werken aan een alternatief voor Aerius kost tijd. Tot het moment dat een alternatief wordt ingevoerd, blijft Aerius Calculator het voorgeschreven instrument en is de inzet gericht om het instrumentarium actueel te houden', schrijft Wiersma in de Kamerbrief.

Daarnaast onderzoekt het kabinet de komende tijd onder welke (minimale) voorwaarden kleinschalige en tijdelijke emissies van (verduurzamings)projecten kunnen worden toegestaan. Projecten hoeven dan geen natuurvergunning aan te vragen.Dit biedt ruimte aan bijvoorbeeld kleinschalige bouwprojecten en verduurzaming van de energiesector.

Verbeteren natuurdoelanalyses

Ook worden de natuurdoelanalyses op de schop genomen. De komende periode werkt het kabinet aan het verbeteren van de systematiek rond de natuurdoenalayses. De hereijking moet voor de zomer klaar zijn. 'Zodat in toekomstige analyses alle drukfactoren in alle Natura 2000-gebieden worden meegenomen. Bij de natuurdoelanalyses willen we alleen kijken naar daadwerkelijke staat van de natuur en de aangetoonde ontwikkeling van soorten en habitats.'

De kwaliteit van de natuurdoelanalyses isbelangrijk, omdat deze gebruikt worden als onderbouwing bij de vergunningverlening. 'De verbrede natuurdoelanalyses aan de hand van de nieuwe handreiking brengen per Natura 2000-gebied in beeld hoe aanvullende maatregelen de natuur effectief verbeteren en kunnen bijgedragen aan het additionaliteitsvereiste.'

Doelsturing

Naast de regelingen en wetsaanpassingen, is stikstofreductie ook nodig, meent het kabinet. Daarom wil de regering in 2035 een emissiereductie van 42 tot 46 procent ten opzichte van 2019 realiseren. Voor de industrie, mobiliteit en bouw geldt een doel van vijftig procent ten opzichte van 2019. Om deze doelen te kunnen bereiken, zet het kabinet voor de landbouw in op afrekenbare, bedrijfsspecifieke normen voor 2035 en het natuurlijke verloop in de sector.

Het kabinet overweegt om voor het mogelijk maken van de doelsturing ondersteunende maatregelen te nemen, onder andere gericht op innovatie. 'Daarbij is randvoorwaardelijk dat er een juridisch en technisch houdbare doelsturingssystematiek is, waardoor ondernemers kunnen aantonen dat ze aan de norm kunnen voldoen. Bij de verdere ontwikkeling van doelsturing wordt waar mogelijk aangesloten bij bestaande stelsels, om stapeling van verplichtingen en extra stelsels te voorkomen', aldus Wiersma.

Stoffenbalans

Financieel gaat er 200 miljoen euro naar de doorontwikkeling van doelsturing. Met dit budget wordt toegewerkt naar een stoffenbalans op bedrijfsniveau, en wordt geïnvesteerd in sensoren en meetsystemen. Boeren worden ondersteund met benchmarkgegevens en kennis over reductiemaatregelen. Voor waterkwaliteit wordt gewerkt aan een doelgerichte aanpak met de sector, gebaseerd op indicatoren zoals stikstofmetingen.

In aanvulling op doelsturing, overweegt het kabinet vrijwillige opkoopregelingen waarbij productierechten worden doorgehaald. Ook sectoren zonder productierechten kunnen in toekomstige opkoopregelingen worden meegenomen. 'De aanpak blijft vrijwillig — er komt geen gedwongen uitkoop of onteigening', aldus Wiersma.

Maatregelen andere sectoren

Voor doelsturing in de industrie, mobiliteit en bouw, stelt het kabinet ook maatregelen voor. Voor de industrie worden verduurzaming van afvalverbrandingsinstallaties en het intensiveren van de Aanpak Piekbelasting industrie genoemd. Voor de mobiliteit en de bouw denkt het kabinet aan het verduurzamen van de binnenvaart en het spoorgoederenvervoer in de Rotterdamse haven, het verduurzamen van wegverkeer en gebiedsgerichte trajectcontroles rondom stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden.

Spoedwet

Als de aanpassingen voor het vergunningsstelsel en de wetgeving en het geborgde stikstofmaatregelenpakket zijn uitgewerkt, wil het kabinet deze stappen via een spoedwet invoeren. 'Zo zorgen we gelijktijdig voor perspectief en borging van de stikstofreductie. Dit omvat verbeterde monitoring, zoals bodemmonitoring, en een bredere natuurdoelanalyse waarin álle drukfactoren worden meegenomen.'

Ander vergunningstelsel

Uiteindeiljk wil dit kabinet naar een 'fundamenteel ander vergunningsstelsel'. Juridisch gezien gaat er dan beter gekeken worden naar de daadwerkelijke staat van de natuur en de daarbij behorende drukfactoren. 'Bij het nieuwe stelsel voor vergunningverlening wordt uitgewerkt hoe de koppeling tussen de instandhoudingsverplichtingen enerzijds, en compenserende en mitigerende eisen van de Europese Habitatrichtlijn anderzijds, kan worden losgelaten. Zoals de Landsadvocaat aangeeft, dient hierbij wel rekening gehouden te worden met de inherente koppeling in de Europese regelgeving.'

Na de zomer wil het kabinet een nieuw vergunningsstelsel presenteren dat is gebaseerd op een beter inzicht in de staat van de natuur en alle bijhorende drukfactoren.

'Realistisch, haalbaar en houdbaar'

Landbouwminister Wiersma komt in een persbericht met een eerste reactie: „We moeten de vergunningverlening weer op gang brengen. Voor mij staan realistische, haalbare en houdbare plannen daarbij voorop, zodat we ondernemers de zekerheid kunnen bieden die zij verdienen. Tegelijkertijd realiseer ik mij goed dat we veel van ondernemers gaan vragen. Het is goed dat we van start kunnen met de eerste maatregelen en dat er een basis ligt om op voort te bouwen, samen met betrokken partijen.”