Column: Steile leercurve van BBB kan nog spaak lopen

Ruim 7,5 uur vergaderen over het stikstofbeleid in de Tweede Kamer leverde voor boeren niets op. Dat was ook nog niet te verwachten na de brieven van vorige week vrijdag van minister Wiersma. Daar stonden nog geen concrete plannen in waar de Tweede Kamer een besluit over moest nemen. Toch is zo’n debat belangrijk om inzicht te krijgen in de opstelling van de verschillende fracties in de Tweede Kamer, en in het achterhoofd de Eerste Kamer, of er voldoende draagvlak is voor de koers van minister Wiersma en het kabinet.

Staghouwertje

De belangrijkste conclusie is dat zowel coalitie als oppositie partijen kritisch zijn. Ze hadden graag meer concrete voorstellen gehad, omdat de tijd dringt en de economie en woningbouw verder vastloopt. Wiersma kon daar weinig mee. Ze verwees naar de ministeriële commissie die nu alles tegen het licht houdt. Ook alle voorstellen die tijdens het debat naar voren werden geschoven, zoals het plan van LTO, worden meegewogen in de concrete voorstellen die het stikstofprobleem moeten oplossen. Het werd ook duidelijk dat die voorstellen er begin april, wanneer het volgende overleg over stikstof op de agenda staat, wel moeten zijn. Anders loopt Wiersma de kans op een Staghouwertje en wordt het vertrouwen in haar opgezegd.

Rekenkundige ondergrens

Veel tijd werd besteed aan de rekenkundige ondergrens van 1 mol die Wiersma wil introduceren, om PAS-melders te redden en projecten weer vlot te trekken die nauwelijks invloed hebben op de natuurkwaliteit. Wat vooral goed duidelijk werd is dat de meeste fracties in de Tweede Kamer niet snappen wat het verschil is tussen een drempelwaarde en een rekenkundige ondergrens. Of ze willen het niet snappen. Ik kreeg wat medelijden met de minister die wel tien keer uit moest leggen waarom er aan een rekenkundige ondergrens geen pakket maatregelen hoeft vast te zitten. Het gaat hier om de beperkingen van een model, net zoals bij de afkapgrens van 25 kilometer die nu in Aerius zit. De rechter heeft ook die grens, die ook als een soort rekenkundige ondergrens kan worden gezien, goedgekeurd, zonder dat er stikstof reducerende maatregelen tegenover staan. Het kabinet vroeg destijds trouwens niet eens om een advies van Raad van State over deze invoering, maar dat terzijde.

Bij sommige partijen aan de linkerkant van het spectrum, die sowieso al gefrustreerd aan het debat begonnen, wilden dat helemaal niet horen. En D66 en Volt, zo is mijn indruk, begrepen het niet. Nu zijn dat niet de partijen die nodig zijn voor een meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer voor het stikstofbeleid, maar je zou toch mogen hopen dat er wat lerend vermogen aanwezig is om tot constructief beleid te komen.

Nieuwe PAS-melders

Het CDA was ook kritisch, maar dan om een reden die Wiersma zelf ook noemde in de brieven die vlak voor het debat nog naar de kamer werden gestuurd. Het binnen enkele weken of maanden invoeren van een rekenkundige ondergrens kan tot een nieuwe categorie PAS-melders leiden. Er is waarschijnlijk anderhalf jaar mee gemoeid voordat Raad van State een uitspraak heeft gedaan of dit juridisch stand houdt. Die kans is denk ik wel zeer groot en Wiersma geloofd daar ook in, maar het blijft natuurlijk een risico. Wiersma ziet het ook op de korte termijn als een oplossing om handhaving bij PAS-melders te voorkomen. Je kunt het zien als een vorm van tijd kopen in de afwachting van een uitspraak van Raad van State en de nieuwe plannen die het kabinet maakt. Het geeft op de korte termijn voor PAS-melders nog geen zekerheid, maar het kan wel een slimme politieke oplossing zijn om gedwongen bedrijfsbeëindigingen te voorkomen.

Filmpje

Veel tijd ging er ook zitten in het filmpje met minister Wiersma op de website van BBB, waarin ze die rekenkundige ondergrens aankondigde. Dat was tegen het zere been van veel Tweede Kamerfracties. Misschien ook wel terecht, want de regel is dat het kabinet eerst de Tweede Kamer informeert en daarna pas anderen. Nu moest de Tweede Kamer het vernemen via een video en een interview in de Telegraaf. Maar eerlijk is eerlijk, andere kabinetsleden deden dat in het verleden ook en daarbij maken ze van tevoren de balans op hoeveel schade het op politiek vlak oplevert. Als dat te overzien is dan neemt zo’n politicus dat risico. Laat ik maar zeggen dat BBB in een steile leercurve zit en de politieke handigheidjes die andere partijen toepassen inmiddels ook eigen heeft gemaakt. Schade leverde het niet op, want ze hoefde geen sorry te zeggen.

KDW-systematiek

Wat minder sterk was, is het vasthouden van Wiersma aan de KDW-systematiek. BBB en het kabinet willen naar een alternatief voor de KDW’s in de wet, maar Wiersma betoogde tegelijk dat die KDW’s ook na een wetswijziging belangrijk blijven in het beleid. Citaat van Wiersma: „Dat hoort gewoon bij de habitattypes die we hebben aangewezen in Nederland. Die hebben een kritische depositiewaarde. Daar komen we gewoon niet onderuit. Die zijn er gewoon; dat staat vast.”

Lidewij de Vos van Forum voor Democratie had uitgezocht hoe die KDW’s zo belangrijk zijn geworden in Nederland. Het was onder CDA-minister Balkenende dat Nederland besloot om hierop te gaan sturen, terwijl andere landen daar helemaal niet mee werken. Ik hoop daarom dat de andere bewindslieden die nu in de ministeriele commissie aan de slag zijn met oplossingen, hier echt goed naar kijken. Anders verandert BBB een paar details in het beleid, maar blijven we rechterlijke uitspraken houden over overschrijding van de KDW en wordt er niets opgelost.